İlk üç ay ultrasonu gebelik takibinde oldukça önemli bir yer tutar. Bu ultrason muayenesinde gebeliğin nerede olduğu, kaç tane embriyo olduğu, gebeliğin kaç haftalık olduğu, normal yapıda mı olduğu,uterus (rahim) yapısı ve adnexler hakkında önemli bilgiler edinilir, ayrıca ilk üç ayda anöploidi taraması da yapılır.

   Bebek son adet tarihine (SAT) göre on haftalığa kadar embriyo olarak adlandırılır,sonra fetüs olarak adlandırılır. SAT a göre 13. haftada organogenez tamamlanır, yani organların oluşumu biter, bu 1. trimester dediğimiz dönemdir. Geri kalan gebelik aylarında büyük ölçüde tamamlanmış olan organların büyüme ve gelişmeleri devam eder.

Uterus ve adnexler: Gebeliğin ilk aylarında uterusun yapısı, varsa myoma ( yerleşimi ve yerleştiği yer, büyüklük) ayrıca mülleryan anomali var mı,adnexial bölgede kistik veya solid yapılar var mı, servikal ve vajinal kistler var mı diye kontrol edilir.

   Adnexial kistler malignite yönünden değerlendirilir, ayrıca kist benign de olsa daha sonra torsiyon olabileceği akılda tutulur. Korpus luteum kisti görülse de 16. haftadan sonra kaybolur.

Gebelik yaşı: Düzensiz kanaması olup gebe kalanlar da hatta düzenli kanama olsa bile o dönemde geç veya erken yumurtlama olanlarda, son adet tarihini hatırlamayan gebelerde, ilk üç aydaki ultrason,gebelik tarihini belirlemede en iyi yöntemdir. Bu dönemde birer haftalık ya da onar günlük aralarla yapılan transvajinal ultrasonla en fazla 3-5 günlük yanılma payıyla gebelik haftası hesaplanır,bu yanılma ilerki haftalarda daha fazla olacaktır.

Embriyo sayısı: Embriyoların sayısı ve koryonisitesi (plasentası) çoğul gebelerdeklerin takibi açısından son derece önemlidir.6. haftadan itibaren kese ve embriyo sayısı değerlendirilir. Bu dönemde dikkat edilmesi gereken ve sıkça yanılmaya neden olan perigestasyonel kanamanın (pgk) ikinci bir gebelik sanılmasıdır. Pgk hilal şekillidir ve içinde yolk sak ve embriyo yoktur ayrıca etrafında ekojen desidua bulunmaz.

   Çoğul gebelik varlığında koryonisite ve amniyosite (amnios kesesi) prognostik açıdan çok önemlidir. Eğer embriyolar 2 koryondan besleniyorlarsa bu iyi prognozu beraberinde getirir. Burada 2 embriyo kalın iki koryon tabakası ile sarılmışsa dikoryoniktir. Eğer tek bir koryonla sarılmışsa monokoryonik olarak değerlendirilir. Monokoryoniklerde her bir embriyo etrafında amnios kesesi varsa diamniotik denir. Ufak gebeliklerde amnios zarı görülemeyebileceğinden yolk sak kesesinin sayısına bakılır, 2 yolk sak varsa o zaman diamniyotiktir denir. Eğer tek yolk sak kesesi varsa embriyolar monoamniyotiktir ya da embriyolar yapışıktır, dikkatle değerlendirmek gerekir.

Gebeliğin yerleşimi: Genellikle kadınlar ultrason için gelirlerken ellerinde yapılmış (kanda ve idrarda) gebelik testi vardır. Adet gecikmesi 4-5 gün olan ve gebe olan kadınlarda transvajinal ultrasonda gebelik kesesi görülür, ayrıca transvajinal ultrasonda bhcg si 1500 den fazla olan kişilerde de gebelik kesesi görülür. Gebelikler intrauterin, extrauterin olabilir ayrıca bu ikisi de olmayıp gebelik testi pozitif çıkan durumlara da kimyasal gebelik olabilir. Eğer gebelik kesesi ultrasonda görülmesi gerektiği koşulları sağladığı halde rahim içerisinde görünmüyorsa abortus completus veya dış gebelik düşünülmelidir. Ultrason takipleri ve iki günlük aralarla bhcg takibi yapılır, eğer bhcg 1800-2000 den yüksek ve görünmüyorsa adnexler değerlendirilir, adnexial bölgede tubal halka varmı,adnexial kitle varmı ve ateş çemberi denen ve çepeçevre kist-kitleyi sarmış damarlanma varmı diye bakılır,eğer varsa beraberinde douglasta ekojen sıvı varmı diye bakılır. Bazen aynı bulgular başlangıç halindeki gebeliklerde C. luteumlarda da görülür,buradaki sıvı daha az ekojendir. Bir yanılgıya düşmemek için stabil kişilerde bhcg yükselme hızı takip edilmelidir.

   Bazen de tüm bunlara ilave olarak heterotopik gebelik (hem intrauterin normal gebelik, hem de extrauterin gebelik) olabilir, bu özellikle tüp bebek tedavilerinde dikkate alınmalıdır.

Emriyo normal mi?: Yeni cihazlar ve embriyo -fetüs hakkındaki yeni bilgiler bu dönemin sonuna doğru detaylı olarak anatomik tarama yapılmasına olanak verir. Özellikle 1. trimesterde anöploidi taramasında yapılan kombine testte detaylı olarak bazı anatomik yapılar, bazı fizyolojik ve patolojik olarak bulunabilen antiteler görülebilir ve riskli çıkan durumlarda da daha erken dönemlerde tanıya yönelik girişimlerde bulunulabilir. Ayrıca uterin arter doppler değerlendirilmesi, daha önce bazı riske maruz kalmış gebelerde erken tedbir almak için gerekli olabilir.

11-14. Hafta Ultrason: 11 haftalık fetus 43/ 54 milimetredir, kemikleşme ilk oksiputtan başlar bunu vertebra izler, kalp atım hızı 165 /dakikadır.

   Bu haftalarda gelen gebeliklerde bazı majör anomalilerin tanısı konur veya şüphelenilir. İkili test için gelen hastalarda yapılan bu değerlendirmeler aynı zamanda erken anomali taramasıdır.

   Bu haftalar arası gebe geldiğinde ikili test için gereken CRL (baş popo uzunluğu),NT (ense kalınlığı),NB (nasal kemik) bakılır, bunlara ilaveten eller, kollar, bacaklar, ayaklar, kafa ve omurga yapısı,diafram, göbek kordonu damar sayısı, göbek kordonu giriş yeri, kalp anatomisi ve ritminin değerlendirilmesi, triküspit kaçak olup olmadığı, batın duvarı, mesane böbrekler, akciğer yapısı, iskelet sisteminin yapısı ,omurga hareketleri, boyun yapısı vücutta veya baş ve boyunda kistik solid kitle var mı, yüz açısı, cinsiyet, renkli doppler yardımıyla kalbe gelen ve çıkan damarlar,ductus venosus,IT (intrkranial translucency), yüz, orbitlar çene yapısı, retronazal üçgen, mide görünümü, bebeğin situsu, amnios mayi ve plasenta yerleşimi-yapısı kontrol edilir. Bu dönemde yapısal anormallerin neredeyse yarısı yakalanır.

 

 

Birinci trimesterde her zaman;

• Anensefali,
• Abdominal duvar defektleri,
• Omfalosel,
• Gastroşizis,
• Body-stalk anomalisi,
• Alobar holoprozonsefali,
• Ektopia kordis,
• Ensafalosel tanıları konur.

Yine birinci trimesterde sıklıkla ;

• Megasistitis,
• Diafragma hernisi,
• Polidaktili,
• Fasyal cleft,
• Spina bifida,
• Dandy -Walker malformasyonu,
• Extremite redüksiyon dedektleri,-Major kalp anomalileri,
• Ölümcül iskelet displazileri,
• Hidronefroz
• Caudal regresyon sendromu tanıları konur.

Baş ve omurga incelemesi: Bu haftalarda kafa yapısı kafanın kemik oluşumu (11. haftada oksiputta kemikleşme başlar, bunu vertebra izler), kemik yapısındaki defektler omurganın görünümü izlenir,skolyoz-lordoz-kifoz ve spina bifidaya ait bulgulara bakılır, kafa vücut oranına bakılır.(triploidide kafa büyük) Beyin dokusu ve doku gelişimi, holoprozonsefali bulguları incelenir. Choroid plexusun Normal kelebek görünümüne bakılır.

Extremitelerin incelenmesi: Kollar ,eller, bacaklar,ayakları incelenir, redüksiyon defektleri varmı,extremite hareketleri varmı, akinezya,artrogripozis bulgularına bakılır.
Fetüs sırtını ve kollarınıda kapsayan kistik higroma bulgularına bakılır,yumuşak dokularda başka solit-kistik kitle varmı değerlendirilir.

Kalp değerlendirilmesi: Dört kadran kalp incelenir, atriumlar, ventriküller değerlendirilir,renkli doppler ve pulse doppler ile triküspit regürjitasyon varmı bakılır, av septal defekt , tek ventrikül gibi majör kalp defektleri incelenir. Kalpten çıkan damarlara renkli dopplerle bakılır ayrıca ductus venosusta akım formuna bakılır . Bunlar kalbe ait patolojilere dair bilgi verdiği gibi anöploidi taramalarında da değerlidir. Kalbin ayrıca ritmine de bakılır.

Batın/Göğüs/Diafragma: Difragma, mide cebi,mesaneye bakılır bu haftalarda büyük oranda bu organların görülmesi gerekir. Batında kistik, solid kitleye bakılır, akciğerlerin ve kostaların yapısı incelenir ve bebeğin situsuna bakılır. (yani iç organların vücudun hangi tarafında olduğuna)
Böbreklerin değerlendirilmesi yapılır bebeğin karın yapısı ve göbek kordonu girişi değerlendirilir, göbek kordonundaki damar sayısına bakılır. Bağırsaklarda ekojenite var mı genişleme var mı bakılır.

Yüz ve Orbitalar: Orbitalar değerlendirilir retronasal üçgene bakılarak nazal kemikler, damak ve hipognathi yönünden şüpheli bulgulara bakılır.

Cinsiyet değerlendirilir: Kimi zaman cinsiyete bağlı geçen hastalıklarda bu önem kazanabilir.

Plasenta ve amniyos mayi: Plasentanın yapısı ve yerleşimi önemlidir, bazen alt segment ve servisi kaplayan plasentalar kalıcı olarak orada kalabilirler, plasentada özellikle parsiyel molda görülen değişiklikler dikkat çekicidir.

NT ( nuchal translucency-ense Saydamlığı): 1. trimester kombine testte kullanılır, ense saydamlığı artmaya başladıkça ve normal dışına çıktıkça anöploidi ve konjenital kalp hastalıklarının görülme ihtimali artar.

NB (nasal bone-burun kemiği): Bu haftalarda burun kemiğinin görülmemesi anöploidi riskini artırır.

IT (İntrakranial translucency): Beyinde dördüncü ventrikülün ilk hali olan yapıdır, bunun görülmemesi spina bifida yönünden daha dikkatli değerlendirme gerektirir.

DV((Ductus venosus): Umblikal venden çıkan ve sağ kalbe bağlanan damardır, tipik trasesi vardır ve bunda ters A dalgası olması, anöploidiler ve konjenital kalp hastalıklarının varlığı yönünden daha dikkatli değerlendirilmesini gerektirir.

Trikuspit regürjitasyon: Kalpte sağ atrium ve sağ ventrikül arasındaki kapak olan triküspitte, sistol esnasında atriuma doğru olan regürjite yine anöploidi ve konjenital kalp hastalıkları bulgularından biri olabilir. Bunun süresi ve şiddeti dopplerde değerlendirilir.

Retronasal üçgen: Altta primer damak ve her iki yanda maxillanın frontal çıkıntılarına denk gelen ekojen çizgidir. Bu anatomik görünümün anormal konfigürasyonu yarık damak ve micrognathi ile ilişkili olabilir.

FrontoMaxillerFasyal açı (FMF): Bu açı damak üst sınır çizgisi ile alın dış yüzeyinden maxillanın ön yüzünün üst köşesinden geçen çizgiler arasındaki açıdır. Down sendromlu fetüslerde ortalamadan geniş saptanır( crl 45 iken açı 83,5,crl 84 mm iken 76,4 civarındadır). Henüz rutin kullanım pratiğinde yeteri kadar yer bulmamıştır.