Diyabet gebelikteki en sık endokrinolojik problemdir. Gebelikte Yaklaşık % 5-10 arasında çeşitli düzeylerde glikoz intoleransı mevcuttur. Bunların %90 ı gestasyonel diyabet diğerleri de pregestasyonel diyabettir.
Maternal hiperglisemi ve buna bağlı gelişen fetal hiperinsülinemi anne ve bebeği için risk oluşturur.
Annede; Abortus, gebelikte hipertansiyon, distosi, pospartum kanama ve enfeksiyon riski vardır.
Bebekte; Konjenital anomaliler, intrauterin fetal ölüm, polihidroamniyos, iri bebek, zayıf bebek, iugr, doğum sonu hipoglisemi, hipokalsemi, hipomagnesemi, neonatal konvülsiyonlar, çocukluk çağı diyabeti, obesite.
Pregestasyonel diyabeti olan gebeler daha fazla risk altındadır ,nefropati ve proliferatif retinopati açısından değerlendirilmelidir, öte yandan koroner hastalığı olan diyabetiklerde myokard enfarktüsü riski mevcuttur.
Gebelik öncesi bunlarda kan şekeri kontrolü iyi sağlandığında ve Hba1c <6,5 olduğunda anomali riski oldukça azdır. Anti diyabetik ilaç kullananlarda gebelik planlandığında veya gebelik tanısı aldığında insülin veya ikinci tercih olarak da metformin tedavisine geçilmelidir. Folik asit diğer gebelerde de olduğu gibi 400 mg/gün başlanmalıdır.
Tanı kan testleri ile konur ve tarama tüm gebelere yapılmalıdır. Riskli grupta ilk trimester de dahil ilk görüldüğünde, diğerlerinde 24 /28. haftalarda yapılmalıdır.
Tarama 50 gr glikoz ile veya 75 gram glikoz kullanılarak yapılır. 75 gram tek basamaklı taramadır ve değerlerden bir tanesi yüksekse gestasyonel diyabet tanısı konur.
Akş < 92, 1. saat < 180 ve 2.saat < 153 değerleri üst sınır kabul edilir.
İki basamaklı taramada önce 50 gram bakılır eğer < 140 mg/dl ise normal kabul edilir ve ikinci test yapılmaz. Bu değerden yüksek ise 100 gram glikoz tolerans testi yapılır. Eğer 50 gramda sonuç 189 mg/dl ise direk gestasyonel diyabet tanısı konur.100 gram değerleri <95 <180 <155 <140mg/dl dir.
Aynı zamanda rastgele bakılan açlık kan şekerinde >126mg/dl, spot kan şekeri>200 mg/dl, Hba1c>%6,5 olduğunda aşikar diyabet tanısı konur .
GDM açısından riskli olgular;
- Birinci derece yakınlarında diyabet olanlar,
- Obesite,
- Önceki doğumlarda diyabet öyküsü,
- Önceki doğumlarda makrosomi.
Bunlarda ilk antenatal vizitteki sonucu normal gelse bile 24 -28. haftada tekrarlanması uygundur.
Pregestasyonel diyabetikler; Bunlar daha yakından takip edilmelidir, bunlarda gebelik haftası ilerledikçe insülin ihtiyacı artacağından dozlar her trimesterde tekrar değerlendirilmelidir, ayrıca tiroit testlerine (birlikte hipotiroidi sık) bakılmalı, böbrek ve göz kontrolleri yapılmalıdır.
Pregestasyonel diyabetiklerde ayrıca diyet ve egzersiz de kan şekeri kontrolünde kullanılmalıdır. Bunlarda 12. haftaya kadar folik asit, 12. haftadan sonra da mümkünse doğumdan önceki haftaya kadar asetilsalisilik asit 60/150 mg/gün preeklampsi profilaksisi için kullanılmalıdır. Bunlarda anomali taramasında PAPP-A ve AFP diğer gebelere göre düşüktür ve testte diyabetiklik durumu belirtilerek düzeltilmiş mom değerleri kullanılmalıdır.
Bunlarda 32. haftadan itibaren (eğer damarsal patolojiye bağlı problemler varsa 28. haftada) İki haftada bir değerlendirilmeli, nst, biyofizik profil ve doppler bulgulara bakılmalıdır. 36. haftadan sonra haftalık değerlendirilmelidir.
Gestasyonel diyabet: Öncelikle diyet ve egzersiz yapılır ve kan şekerleri takip edilir, 1-2 hafta süre ile kan şekeri persistan olarak yüksek ise farmakolojik tedaviye geçilir. (Öncelikle insülin, diğeri de metformindir)
Doğum zamanlamasına; Diyabetin tipine, hastanın uyumuna ve gebelikteki maternal / fetal gidişe göre bireyselleştirilmiş olarak karar verilir. Preterm doğum eylemine yaklaşım normal diğer gebeler gibidir ve akciğer matürasyonu gerektiğinde antenatal steroid uygulaması aynıdır, ancak steroidin yedi güne kadar kan şekeri regülasyonunu bozabileceği bilinmeli ve buna yönelik önlemler alınmalıdır.
Doğum eyleminde hem kullanılan glikoza bağlı hemde aynı zamanda açlık olursa kan şekeri düşer. Kan şekeri 70-100 mg/dl arasında tutulmalıdır. Bunun için sadece %5 dextroz veya %5 dextroz+5 ünite veya daha fazla kristalize insülinle nötralize edilmiş serum, saatte 100 cc iv infüzyon şeklinde verilir.
Doğumdan sonra insülin yarı doza düşürülebilir veya 1-2 hafta sonra kesilebilir ya da glikoz düzeyine bağlı doğrudan kesilebilir. Gebelikten önce de insülin kullanıyorsa postpartum 1. gün yarıya 2. günden sonra da eski dozuna düşürülür.
Gebelikte GDM olan hastaların yarısında diğer gebelikte de GDM tekrarlar ve %20 sinde ileride aşikar diyabet tanısı alır. Kilo kontrolü, diyet ve egzersiz bu riski azaltabilir.
