Gebelikte ilaç kullanımı sıklıkla karşımıza çıkan bir olgudur, bunların çoğu takviye edici vitamin-mineral, düşük önleyici ilaçlar vb.gibi hekimler tarafından reçete edilen ilaçlardır, burada asıl irdelenmesi gereken durum kişinin gebe olduğunu bilmeden kullandığı ilaçlar veya akut-kronik bir hastalık sonucu kullanmak zorunda olduğu ilaçlardır.
Özellikle ilk üç ayda (embriyogenez döneminde) kullanılan ilaçlar çok daha fazla teratöjenik (gelişen fetüs veya embriyoya yapısal ve fonksiyonel anormallik oluşturması ) etkiye sahiptirler.
Amerikan ilaç ve gıda dairesi FDA ilaçları fetus‘a olası etkilerine göre sınıflandırmıştır:
- A grubu: İnsanlarda yapılmış kontrollü çalışmalar mevcut; fetal risk yok.
- B grubu: İnsanlarda kontrollü çalışma yok; hayvan çalışmalarında fetal risk yok.
- C grubu: İnsanlar ve hayvanlarda kontrollü çalışmalar yok ya da sadece hayvanlarda fetotoksik etkisi gösterilmiş; insanlarda fetal risk kanıtı yok.
- D grubu: İnsanlarda fetal risk oluşturduğuna dair kanıt mevcut; yarar-zarar oranına bakılarak kullanılmalı.
- X grubu: İnsanlarda ve hayvanlarda fetal anomaliye yol açtığı gösterilmiş; gebe kadınlarda kullanımı yüksek risk ve kontrendike.
Bu sınıflama ilaç kullanım güvenliliği hakkında kesin sonuç vermez; ilaç dozu, başka ilaçlarla birlikte kullanılması, gebelik haftası, alınma sıklığı, her fetüsün ilaca cevabı farklı olabilmesi gibi bir çok faktör de göz önünde bulundurulmalıdır.
Gebeliğin başlangıcından itibaren (son adet tarihi) ilk 25-26 gün embriyoya zararlı ajanların (ilaç radyasyon vs) embriyoya etkisi ya hep ya hiç şeklindedir, yani ya o embriyo canlanmadan kaybolur veya hiçbir teratöjenik etkisi görülmez.
İlaçların prospektüsünde genellikle hamilelikte kullanımı ile ilgili açıklamalar ve gebelik kategorisi yazılıdır. Hamilelik esnasında A ve B grubu ilaçlar kullanılmalı ve doktora bilgi verilmeden herhangi bir ilaç kullanımından sakınılmalıdır.