Röntgen nedir: X ışınları ya da röntgen ışınları temas ettikleri maddelerin elektron kaybetmelerine yani iyonize olmalarına neden olan yüksek enerjili radyasyondur, bu ışınlar tanı amaçlı kullanılan filmlerin çekilmesinde kullanılırlar. 

   Bazen gebelerde bilmeyerek veya zorunlu olarak bu görüntüleme yöntemlerine başvurulmaktadır, bu görüntüleme bazen kendisiyle ilgili direkt görüntüleme olarak bazen de herhangi birinin yanında indirekt olarak iyonize radyasyona maruz kalınması şeklindedir. 

   Yapılan araştırmalar fetüse zararlı olabilecek radyasyon dozunun 5 rad (50 mGy) olduğunu, fetusun bu miktarın altında radyasyona maruz kalmasında ise zarar görme olasılığının son derece az olduğunu göstermiştir. 50 miligray ise tanısal amaçlı kullanılan hiçbir radyoloji tekniği ile ulaşılamayacak kadar yüksek bir dozdur. 

   Hamilelere zararlı olan X ışınıdır ve bu iyonize radyasyon içerir. Bu görüntüleme yöntemleri; direkt radyografi, floroskopi ve bilgisayarlı tomografidir. 

   İyonize radyasyon fetüs gelişimine direkt olarak çeşitli mekanizmalarla etkileyebilir. İyonize edici radyasyona en hassas hücreler hızla bölünen ve mitotik fazdaki hücrelerdir. Radyasyonun organizma üzerine etkileri doğum öncesi veya doğum sonrası ölümle sonuçlanabilir. Doğumsal anomaliler; Büyüme bozuklukları, çeşitli kanserler,yapısal ve fonksiyonel bozukluklar olarak karşımıza çıkabilir. 

   Embriyogenez dönemi hücrelerin hızla bölündüğü dönem olduğu için radyasyon etkisi daha fazla görülür. Erken organogenez döneminde maruziyet, büyüme-gelişme geriliği, doğum sonrası ölümlerde artış ve organ anomalilerinde artış olarak görülür. 

   Organogenez sırasındaki maruziyet hangi organın gelişme dönemine denk gelmişse o organda anomali oranında artış gözlenir. Organogenez dönemi geçtikten sonraki radyasyon maruziyetinde ölüm ve doğumsal anomali yerine organ fonksiyon bozuklukları görülür .Organlardan merkezi sinir sistemi, optik dokular ve gonatlar radyasyona en duyarlı yapılardır. 

   Merkezi sinir sisteminde en sık görülen defekt mikrosefali ve eşlik eden mental retardasyondur, gözde anoftalmi ve mikroftalmi görülür. Embriyonel ışınlamaların en korkulan yan etkilerinden biri de uzun dönemde ortaya çıkma ihtimali olan kanserlerdir. 

   X ışığını içeren tetkikler gebelik tespit edildiği andan itibaren dikkatli kullanılmalıdır. Bunların yerine ultrason (ses dalgalarıyla çalışır ve radyasyon içermez) ve MR ( radyasyon içermez güçlü magnetik alan içinde organizmadaki hidrojen atomlarının yer değişimi etkisi ile oluşan enerji ile çalışan yöntemdir) ile görüntüleme alınmalıdır. MR fetüsün merkez sinir sistemi anomalileri ve plasentanın invazyon anomalilerinin tespiti için sıklıkla kullanılır. MR dan mümkünse ilk trimesterde sakınılmalıdır.  

   Eğer tomografi ve röntgen zorunlu ise fetüsün etkileneceği konusunda hasta bilgilendirilmeli, uygulama sırasında kurşun bariyerlerle koruyucu önlemler alınmalı ve fetüsün aldığı tahmini dozlar hesaplanmalıdır. Toplamda 5 raddan (50 miligray) daha düşük radyasyon dozu almışsa bu fetal kayıp ve anomali ile ilişkisizdir. Ancak zaten hiç ışın almayan bir hastada bile %15 kendiliğinden düşük, %3 anomali (sakatlık), %4 gelişme geriliği ve %1 zeka geriliği görülebilmektedir. 

 

 

Görüntüleme yönteminde alınan dozlar: 

   Burada dikkat edilmesi gereken 50 miligray in üstü risklidir. Diş röntgeninden (hem panoramik hem periapikal) alınan dozlar çok düşüktür, bunlar doğada bir haftada aldığımız doza veya beş saatlik uçak yolculuğundan aldığımız doza denk gelir ama yine de ihtiyaç olduğunda fetüsü korumak için kurşun önlük uygulanması iyi olur. 

 
                                  İnceleme                              Fetal doz (miligray) 

 
                            Direk radyografi:                                0,01 
                           Servikal vertebra:                               0,01 
                                    Mamografi:                                  0,01 
                                Göğüs Grafisi:                                 0,01 

                                                IVP:                                     1,7-10 
                                Baş boyun BT:                                 1-10 
                                    Akciğer BT:                                  0,66 
                               Abdominal BT:                                  1-35 
                                       Pelvik BT:                                   10-50 
                                         Pet/ CT:                                    10-50 

   Bu tablodanda anlaşılacağı üzere sadece abdominal ve  pelvik bölgeye gelen BT tetkikleri fetüs için risk oluşturan değerlere yakındır,diğerleri ise risk değerlerinden oldukça uzaktadırlar. 

   Rutin yaşamda sık kullanılan televizyon, bilgisayar ve cep telefonu gibi elektronik cihazlar, mikrodalga fırınlar, havaalanı ve alışveriş merkezi gibi yerleşim yerlerinin girişlerinde tarama yapan radyasyonlu güvenlik cihazları Amerika’da iki ulusal komite tarafından araştırılmıştır ve sonuçta bu cihazların yaydığı iyonize olmayan radyasyona ait risklerin göz ardı edilecek düzeyde düşük olduğu bildirilmiştir. Havaalanında sadece valizlerin geçtiği hareketli bölümde X ışığını kullanılır, onun da etrafında kurşun koruması mevcuttur.