Gebelik Başlangıç:

    Adet günü geçtiğinde ilk gebelik testi yapılmaya başlanacaktır ve eğer gebelik var ise pozitif (yani idrarda yapılan gebelik testi sonucu iki çizgi çıkması) bulunur eğer kanda beta hcg bakılmışsa o da çoktan pozitif çıkmaya başlamıştır.

   Artık anne adayında ne yapılacak, ne yiyecek, nelerden sakınılacak, ne ilaçlar kullanılacak telaşı başlamıştır.

   Gebelik tespit edildiği anda, ideal olarak da iki ay daha önce folik asite başlamak gerekir.( 0,4 mg). Bu bebeği nöral tüp defektlerine karşı çoğunlukla koruyucu olacaktır. (Eğer daha önce böyle bir bebek doğumu öyküsü varsa 4 mg başlanmalıdır)

   Erken dönemde henüz gebelik belirtileri gelişmese de bazen bulantılar, uykuya meyil ilk olarak hissedilebilir.

   Bu hafta organogenezin en hızlı seyrettiği dönemdir ve dış etkilere karşı çok duyarlıdır, bunu bilmeli ve sigara alkol, röntgen gibi zararlı etkenlerden uzak durulmalıdır ve doktora danışmadan da ilaç dahi kullanılmamalıdır. Artık yeni bir beslenmeye veya beslenme tarzını yenilemeye ihtiyaç olacaktır. Yine bu haftada gebelikte yapılması gerekli olan kan ve idrar tahlilleri yapılmalı, sonuçları doktorla paylaşılmalıdır. Bu tetkikler şunları içermelidir: Kan grubu,hemogram, üre,kreatinin akş,alt,ast,toxoplazma -rubella-cmv (IgM ve IgG leri) ,tsh,ft4,Hbsag,antihbs,antihcv,antıhıv,vdrl ve tam idrar tahlili. Gebelik testi pozitif çıkan kadınlarda %15 gebelik kaybı olabileceğinden sonucu diğer aile bireyleri ile paylaşmadan önce bebek kalp hareketlerini gördükten sonra paylaşmak mantıklı olacaktır.

   Gebelik ne zaman başlar; Bunu kadın doğum hekimleri basitçe son menstrüasyon (adet ) tarihinin birinci günü diye başlatır ve bu tarihten itibaren 40 hafta / 280 gün veya halk arasında bilinen süresi ile dokuz ay on gün olarak hesap edilir. Bu tarih fertilizasyon sonrası ise 38 hafta /266 gündür. Bu bahsettiğimiz tarih 28 günde bir düzenli adet gören kadınlar için geçerlidir.

   Düzensiz menstruasyon görenlerde bu tarih uyumlu olmaz bu durumlarda gebelik haftasını (tarihini) kadın doğum hekimleri ilk üç aydaki ultrason ölçülerine bakarak, bazen de BhCG değerlerine bakarak 2/3 günlük hata payıyla hesaplar.

   Gebelik yaşı, ilk üç ayda ultrasonla bakılmamış olanlarda ve düzenli menstruasyon olmayan kadınlarda daha sonraki aylarda da daha fazla hata payıyla hesaplanabilir. Bu hata payı gebeliğin son aylarında 3/4 hafta dahi olabilir.

   Son adet tarihinin (SAT) ilk gününün gebeliğin başlangıcı olarak kabul edilmesinin nedeni hangi ilişkide gebe kalındığının bilinmeyecek olmasından dolayı, ayrıca kolayca hatırlanması nedeniyle adetin birinci günü tüm dünyada gebelik başlangıcı olarak kabul görmüştür.

   Doğum tarihi Neagele formülü ile hesaplanabilir, bu formül son adet tarihinin ilk gününden üç ay geri sayılır ve üzerine bir yıl yedi gün ilave ederek hesaplanır.

   Embriyologlara göre ve gerçek gebelik başlangıç tarihi spermin ovumu döllediği (konsepsiyon) tarihinden itibaren başlar, bu da kadının mens (adet) olacağı tarihten önceki 13 /14. gündür ,yumurtlama olduktan sonra ya o gün veya 1-2 gün içinde sperm yumurtayı döller. Eğer yumurta 24/48 saatten fazla tüplerde (tubanın ampuller kısmı) bekleyecek olursa buradan uterusa (rahime) geçer ve dejenere olur. (bozulur)

   Gebelik başlangıç tarihi ile ilgili bazı kafa karışıklıkları olabilir, sözgelimi dört hafta önce evlenen birisinin altı haftalık gebe olması veya eşiyle üç hafta önce ilişkiye girmiş birisinin beş haftalık gebe olması gibi. Bunun nedeni gebelik tarihini doktorların son adet tarihinden itibaren hesaplaması hastaların ise ilişki tarihinden itibaren hesaplamış olmalarından dolayıdır.

   Gebelik süresi olan 40 hafta üç ayrı bölüme ayrılır ve her birine trimester denir, her ne kadar gebelik bir sürecin devamı ise de her bir trimester farklıdır ve her trimesterde farklı gelişmelerin olması, bunu gerekli kılar.

   Birinci trimester 13. haftanın sonu, ikinci trimester 26. haftanın sonu, üçüncü trimester 39. haftanın sonu.

Gebeliğin Birinci ve İkinci Haftası:

   Bu iki hafta kadında oluşan hormonal değişikliklerle yumurtlama olana kadar geçen zamandır. Bu dönemde primordial folikül hormonların etkisi ile olgun folikül haline ve sekonder oosit aşamasına gelir.

   Yumurtanın çatlaması ve fimbriaların bunu yakalaması gebeliğin 14. günü (zaman zaman değişmekle beraber) olur, bundan sonra gebeliğin ikinci haftası biter ve üçüncü haftası (esasen tıbbi olarak birinci haftası) başlar.

   Hamilelik oluşsun ya da oluşmasın ilk iki hafta tüm kadınlarda aynı hormonal ve gelişimsel süreci izler, folikülogenez pirimordial folikül fazından başlayarak primer ,preantral ve antral faz sonrada graff folikülü (preovulatuar folikül) fazı ile sonlanır, bu da gebelik oluşmadığında corpus luteum ve corpus albicansa dönüşür. Bu her ay böyle devam eder ta ki gebelik oluşuncaya kadar.

   Dişi fetüs anne karnındayken yumurtalıktaki germ hücreleri 20. haftada 6 milyon civarındadır ve bu haftadan sonra yumurtalıklardaki germ hücre sayısı hızla düşmeye başlar ve yenidoğanda 1 milyona, pubertede (adet görmeye başlayınca) 300.000 / 400.000 e düşer. Bunların sadece %1’i ovulasyon aşamasına kadar ulaşır, menopoz sonrası 1000 kadarı overde kalır. Bir kadının ömrü boyunca sadece 300 - 400 yumurta ovulasyon aşamasına ulaşır. Yumurtlama (ovulasyon ) beyinden ( hipotalamus / hipofiz ) salgılanan hormonların etkisi altındadır. Hipofizden salgılanan FSH (folikül stimülan hormon ) folikülün gelişmesini uyarır ve folikül büyürken östrojen hormonu salgılanması da artar , bu hem rahimi gebelik için hazırlar (rahim iç tabakası kalınlaşır) hem de LH salgısını artırır (LH piki), bu da yumurtlamanın olmasını sağlar-bu fizyolojik olay yumurtlama testinin temelini oluşturur bunlar yumurtlama testi (ovulasyon testi ) olarak bilinir.

   Yumurta folikül adı verilen içi sıvı dolu kese içerisinde bulunur ve bu folikül, yumurtlama zamanı 18 /22 mm boyutuna kadar ulaşır sonra çatlar ve içindeki ovum etrafındaki hücrelerle (corona radiata ) birlikte atılır. Sonra ovum tubaların uçlarında bulunan fimbrialar tarafından yakalanır ve tubaların ampuller kısmına alınır. Bu yaklaşık yarım saatte gerçekleşir ,eğer döllenme (fekundasyon )olacaksa bu kısımda olacaktır. Yumurtlama sonrası yumurtalıkta ki folikül corpus luteuma dönüşür ve progesteron salgılamaya başlar ve hamile kalınırsada bunu da plasenta oluşumuna kadar devam ettirir.

Gebeliğin 3. Haftası: (Fertilizasyonun 1. Haftası)-Mucize Başlıyor

   Bu hafta oositin ampullada sperm tarafından döllenmesi ile başlar. Yüzlerce milyon spermden sadece 300-500 tanesi oosite ulaşabilir,bunlar da salgıladıkları enzimlerle oositin etrafındaki önce corona radiatayı eritirler bu arada sadece biri zona pellucida tabakasını geçip ovuma (yumurta) ulaşır bunu takiben zona pellucida da hemen tekrar kapanarak diğer spermlere geçirgenliği kapatır. Bu aşamada artık cinsiyet belli olmuştur eğer X kromozomu taşıyan spermle döllenmişse XX olacağından kız, Y kromozomu ile döllenirse XY olacağından erkek fetüs oluşacaktır. Spermin X veya Y olacağı tamamen tesadüftür, ovum her zaman X kromozomu taşır (Yani cinsiyet erkek tarafından belirlenir). Sperm ovum sitoplazmasında kuyruğunu ve mitokondrisini kaybeder, sadece çekirdeği taşıyan baş kısmı ve sentriol içeri girer, mitokondri dışarıda kalır. Bu demektir ki tüm insandaki mitokondriyal DNA anne tarafından aktarılır. Bu mitokondriyal DNAya bağlı kalıtsal hastalıklar açısından önemlidir. (hepimizin yarımızdan fazlası annemize aittir). Çekirdekteki DNA da-bu hem anne hemde babadan geliyor-20.000 civarında gen kodlanırken, mitokondriyal DNA da sadece 37 gen kodlanır-yine de 30’un üzerinde hastalık buradaki dnalarla ilişkilendirilmiştir. Ovum sperm tarafından döllendikten sonra zigot adını alır, iki tane haploit pronükleus birleşir ve diploit kromozom oluşur ve bu yaklaşık 24 saatte tamamlanır, takiben bu hücre hızla ikiye bölünür ve bölünen her hücre tekrar ikiye bölünmeye devam eder.

   Hücrelerde bu bölünme devam ederken aynı anda da zigot tubalardan uterusa doğru hareket etmeye başlar, zigot bölünmeye başladıktan sonra artık blastomer olarak adlandırılır, yaklaşık 6-7 gün sonrada uterusa implante olmaya başlar.

   Blastomerler ikiye bölünerek çoğalmaya devam ederler,önce sayılamayacak şekilde çoğalıp (morula adını alır) daha sonra da ortada boşluk bırakacak şekilde genişlerler bu aşamada ismi blastosist olur ve bu genişleme esnasında dış tarafındaki zona pellucida mekanik olarak çatlar (hatching) .Dış kabuğunu çatlatan blastosist embriyo hücrelerinin olduğu taraftan uterusa tutunur, bu aşamada iki farklı ücret tipi vardır 1- Dıştaki trofoblast ve bir tarafa birikmiş duran embriyoblast hücreleri.

   Yumurta hücresinin bu taşınması esnasında oluşan sorunlar dış gebelik olarak bilinen problemlere yol açar. Fertilizasyon bir sperm ile değilde iki spermle oluşmuşsa çoğu abortla sonuçlanan triplodi denen anormal gelişme neden olur. Fertilizasyon olduğunda corpus luteumdan salgılanan progesteron hormonu etkisiyle annenin uterusunda desidual reaksiyon başlar. Bu, buradaki bağ dokusu hücrelerinin (genellikle fibroblast) değişikliğe uğraması,içerisinde glikojen depolayarak büyümesidir. Bu embriyonun gelişmesi ve beslenmesi için gereklidir.

Gebeliğin 4. Haftası: (Fertilizasyonun 2. Haftası)

   Fertilizasyonun 7. gününde implantasyona başlayan embriyo 9. günde tamamen decudiualize olmuş endometriumun içine girer ve girdiği yerde de fibrin tıkacı oluşur. Bu arada endometriuma temas eden trafoblast hücreleri sitotrofoblast adını alır ve bunların bir kısmı endometrıal hücreleri eriterek ve kendi dış zarı da eriyerek sinsityotrofoblast haline gelirler. Bunlar invazasyona devam ederek anneden gelen kılcal kan damarlarının epitelinin de eriyerek içi anne kanı ile dolu lakünler oluşmasına neden olur. Bu lakünler daha sonra oluşacak olan villusları içinde yüzdürecek ve bebek için alışveriş yeri olacaktır, ayrıca tunika mediayı da invaze edip damarların kasılmasını da engellerler. Sinsityotrofablastların anne damarlarını yeteri kadar invaze etmediği durumlarda anneden bebeğe giden kan direnci olacaktır bu da ilerleyen gebelik haftalarında annede preeklampsi veya bebekte gelişme geriliği olarak kendini belli edecektir. Bunu daha sonra ultrasonda uterin arter direnci olarak görürüz.

   Bazen sinsityotrofoblast hücre çekirdekleri fazlaca bir araya gelerek 20. haftadan sonra görülen sinsityal knot (düğüm) denen plasentar görünüme neden olur.

   Ovum genellikle kanlanması fazla olan uterusun arka üst duvarına implante olur eğer tubada veya kornual bölgede kalırsa ektopik gebelikle sonlanır veya daha aşağıya implant olursa plasenta previa ile sonlanabilir.

   Bu haftanın sonuna doğru uteroplasental dolaşım başlar (12. /13. gün.) Bazen lakünlerden taşan kan bu günlerde fibrin tıkacını patlatır ve dışa kanama olur, aşağı yukarı olması gereken adet zamanı olan bu kanama üste görme olarak adlandırılır ve bazen kadın hamile olmadığını ve adet gördüğünü düşünür, bu uteroplasental dolaşımdan sızan kandır.

   Bazen extravillöz sitotrofoblastlar normalden fazla invazyon yaparlar ve trofoblastik tümörlere yol açabilirler.

   Oluşan plasentanın anne tarafına desidua, bebek tarafına da koryon denir. Koryonu trafoblastın iki tabakası ve ekstra embriyonik somatik mezoderm oluşturur.

   Hormonlar ( bhcg, human plasenta laktojen, östrojen,progesteron) sinsityotrofoblast hücresi tarafından salgılanır dolayısıyla sinsityotrofoblast oluştuktan sonra kanda beta hCG tespit edilmeye başlanır.

   Yumurtlamadan 10-11 gün sonra kanda beta hcg görülür,betahcg 9./10. hafta en yüksek değerlere çıkar sonra azalmaya başlar ,hpl ise gebelik büyüdükçe artmaya devam eder.

   Plasental lakünleri oluşturmak için anne damar endoteli yerine geçen sinsityotrafoblastların bir kısmı anne dolaşım sistemine de geçer ve burada yıkılır. Bu hücrelerin yıkılmasından sonra ortaya çıkan bebeğe ait dna parçacıkları anne kanında yeni yöntemlerle tespit edilebilirler, bu testin adı NİPT testidir (noninvziv prenatal test). Bu test fetuse ait serbest dna parçacıkların tespiti ve bunun analizi esasına dayanır.

   Anne kanından yeterli fetal dna elde etmek için son adet tarihine göre onuncu gebelik haftasını beklemek gerekir.

   Gebeliğin 12. günü ya da son adet tarihine göre 26. gün uteroplasental dolaşım başladığından dolayı (yani anne kani artık embriyoyu difüzyon yoluyla beslemeye başlamıştır ) ve anne kanındaki her şey embriyo hücrelerine geçmeye başlamıştır. Bu döneme kadar olan embriyonik hücrelerden bir kısmı eğer anneden gelen herhangi bir teratojenle zarar görürse ya tamamen canlılıklarını yitirirler veya zarar görmemiş diğer hücreler zarar gören hücrelerin yerine geçerler. Böylece zigot anneden gelecek teratojenlere karşı ya hep ya da hiç etkisi dediğimiz etkileşim gösterir, yani ya embriyo hiç gelişemez ya da herhangi bir teratöjenik etki olmaksızın büyümeye devam eder.

   Uteroplasental dolaşıma ait unutulmaması gereken şey, hiçbir zaman anne kanı embriyo kanı ile karışmazlar arada bebeğin sinsityotrofoblast hücreleri, embriyoya ait damarların epiteli vardır.

Gebeliğin 5. Haftası: (4+0, 4+6)

   Bu haftada plasentanın embriyo tarafında (Coryonda) damarlar oluşur ve beraberinde ilk kalp atımı başlar. (5. haftanın sonu ya da konseptsiyonun 21. günü)
   Bu hafta başında embriyo epiblast ve hipoblast denen iki tabaka halindedir ve bu tabakanın iki ucunda embriyonun başı ve caudal tarafının gelişeceği alanlar oluşmuştur artık embriyonun yönü bellidir (bilaminar disk).

   Bu haftanın en önemli olayları;

1. Gastrulasyon (Her üç germ tabakasınında oluşması-trilaminer disk-ekdoderm ve endodermin ortasında mezoderm oluşmasıdır.),
2. Nörülasyon (Nöral tüpün oluşması-dördüncü haftaya kadar devam eder.) ,
3. Kardiyovasküler sistemin erken dönem gelişmesi,
4. Koryon villüslerinin daha da farklılaşmasıdır.

   Bu hafta organogenezin en fazla olduğu haftadır.

   Gastrulasyonla beraber daha sonra tüm organlarımızı oluşturacak olan üç germ tabakası ektoderm, mezoderm ve endoderm oluşmuştur.

Endoderm: Karaciğer, pankreas parankimi, gis ve solunum sistemi epiteli, tiroit, paratiroit bezleri, mesane ve üretra epiteli, tonsillalar.
Ektoderm: Santral sinir sistemi, deri,saç,tırnak gibi deri ekleri,iç-dış kulak,anal kanalın son kısmı, endokardial yastık, adrenal medulla ,meme bezleri,gözün lensi.
Mezoderm: Kıkırdak, kemik dokusu, bağ dokusu, kalp kası, çizgili düz kaslar, kan ve lenf damarları,böbrekler, gonadlar, dalak ve böbrek üstü bezinin korteksi.

   Yine bu hafta notocord oluşur,bu embriyo için iskelet görevini görür ve bu nöral tüpün oluşması için başlangıç adımını oluşturur.Notocordun üstündeki yapı tüp şeklini alarak arkalı önlü kapanmaya başlar, bu olayın adı nörülasyondur,bu kapanma baş tarafında 25. günde, (fertilizasyonun) posterior tarafında 27. günde tamamlanır, yani fertilizasyonun dördüncü haftasında nöral tüp kapanmış olur. Eğer bu kapanma ön tarafta olmazsa anensefali, posterior taraf kapanmazsa spina bifida açık-kapalı meningosel, meningomyelosel oluşur. Bunlar nöral tüp defektleri olarak adlandırılır.

   Notocordun ilk oluşum aşaması primitif çizgi denen, mezodermi de oluşturan hücrelerdir. Bunlar 4.haftadan sonra küçülerek kaybolur, eğer bu kaybolmazsa sakrokoksigeal teratom oluşur. (pluripotent hücreler)

   Notocord daha sonra vertebraların arasındaki yapı olan nükleus pulposusa dönüşür, buradan çıkan kansere de kordoma denir.

   Bu haftanın sonuna doğru embriyo öne ve yanlara doğru kıvrılmaya başlar, ayrıca dördüncü haftadan itibaren sekonder nörülasyon olur.

   Kardiyovasküler sistem embrioda işlev gören ilk sistemdir , bu haftada ultrasonda ilk defa gebelik kesesi görülmeye başlanmıştır ama içinde embriyo görülmez.

Gebeliğin 6. Haftası: Fertilizasyonun 4. Haftası (5+0, 5+6)

   Bu haftadan itibaren embriyo hızlı bir şekilde hacim ve biçimsel olarak gelişmeye başlar ve insan vücudunun üç boyutlu planı oluşur. Bu haftada embrio hem cranio-caudal( baş- kuyruk) hem de laterallerde( yanlarda) kıvrılmaya başlar embriyo C şeklini alır.

   Bu haftada embriyo içinde olup da daha sonra gelişimsel olarak dışarı itilen boşluklar vardır, bunlar vitellius kesesi (yolksak) ve allantoistir.

Vitellius kesesi; Görevi; başlangıçta 1-Besin maddelerin depolanması 2-Uteroplesental dolaşım yeni kurulduğunda embriyoya besin maddelerinin taşınması 3-Üçüncü haftada ( Sat a göre 5.haftada kan yapımına başlar ve bu 6. haftaya kadar sürer (Sat a göre 8).Daha sonra bunu karaciğere devreder. 4-Dördüncü haftada dorsal kısmı ilkel bağırsak kanalı olarak embriyo içinde kalır .Vitellius %2 oranında ileriki yıllarda meckel divertikülü olarak görülür.(Bunun enfeksiyonu-meckel divertiküliti)

Allontois kesesi; Bu da 3.haftadan itibaren ilk kan yapımına katkıda bulunur, allantois damarları umblikal kordonun damarlarına dönüşecektir. Allantois mesane ve kloaka gelişimini sağlayacaktır.

   Erişkin de bunun kalıntısını,mesane ve göbek arasında bulunan medyan umblikal ligament olarak görürüz,eğer bu oluşum tam kapanmazsa bazı patolojiler oluşur, sadece orta kısmı kapanmamışsa urakal kist, göbeğe açılan kısmı açık kalırsa urakal sinüs hiç kapanmamışsa urakal fistül oluşur. (Burada göbekten idrar gelir.)

   Altıncı haftadan itibaren ultrasonda baş popo mesafesi ölçülür (5-8 mm) ve bebek kalp hareketlerinin sesi dinlenebilir, bu haftada kalp atım hızı 105/112 (dakikada ) kadardır, kalp atım hızı 100 ün altında ise düşük olma olma ihtimalini akılda tutmak gerekir, ilerleyen haftalarda kalp atım hızı 120-160 arasında olacaktır. Bu haftada bebek amnios zarı ve içerisinde amnios sıvısı tarafından sarılır.

   Fertilizasyonun 26-27. günlerinde üst ekstremite tomurcukları gelişmeye başlar, retina pigmentasyonu başlar, kocaman bir kafa vardır burun deliklerinin başlangıç aşamaları ve başın iki tarafında aşağı yerleşimli kulağın ilk hali görülür.28. günde de alt ekstremite tomurcuğu gelişir. 25. günde nöral kanalın üst polü, 27. günde de alt polü kapanır,yani merkez sinir sistemini oluşturacak ilk tüp şeklinde nöral doku meydana gelir. Yine 28. günde (6. hafta)kalbin odacıkları belirgin hale gelir.

   Yine bu haftada daha önceki hafta başlamamışsa gebeliğe ait belirtiler başlar, özellikle uykuya meyil, memelerde büyüme-hassasiyet herkeste olmasa da,bazılarında bulantıda olabilir.

   Uterus (rahim) büyümesi ve bunun idrar torbasına bası- temas neticesinde idrar yolu enfeksiyonu olmaksızın sık idrara gitmeler başlar,zararsızdır daha sonraki haftalarda rahim büyüdüğü zaman mesane teması kalkacaktır ve yakınması kaybolacaktır. (Ta ki son aylarda tekrar rahim mesaneye temas edene kadar)

   Bu dönemde lekelenme tarzında kanama olabilir ama bunun normal kanama olup olmadığının kontrolü kadın doğum hekimi tarafından yapılmalıdır.

Gebeliğin 7. Haftası: (6+0, 6+6)

   Embriyonun boyu 7 mm olmuştur.

   Bu haftada hızlı büyümeye devam eden embriyonun boyutu neredeyse 2-3 kat artmıştır, beynin bazı bölümleri oluşmuştur ve hatta bazı fonksiyonları yerine getirmeye başlamıştır bile. Beyin çok hızlı bir şekilde gelişmeye devam eder.

   Solunum sisteminin ayrıntıları oluşmaya başlar, sindirim sistemi; mide,bağırsaklar ve pankreas gelişmesini sürdürür. Böbrekler belirginleşir, karaciğerde de yolk saka ilaveten kan yapımı başlar.

   Kol ve bacaklar belirir, el ve ayaklar yassı tabaka halindedir embriyonun derisi şeffaf ve içerisi görülür,kuyruğu hâlâ durur ve bu kuyruk daha sonra kaybolacaktır.

   Bu haftada embriyoyu yolk sak besler , embriyonun yüz hatları yavaş yavaş belirmeye başlar, gözde pigmentasyon başlar, göz çukurları belirginleşir, genital organlar da normal yerlerine gitmeye başlar. Göz kapakları tamamlanmak üzeredir, kulak oyukları gelişmeye devam eder,burun ucu ve burun delikleri oluşmaya ve hızla gelişmeye başlar.

   Annede bulantı kusmalar başlamışsa daha da belirginleşir, duygu değişiklikleri olur yine uykuya meyil devam eder ,sık idrara çıkma ve hazımsızlık bu hafta da olabilir.

   Günlük yürüyüşler hamilelik platesi, hamilelik yogası, yüzme iyi gelebilir.

   Ultrasonda kalp hareketi görülen bebeğin kalp sesi de rahatça duyulmaya başlanır, ultrasonda bebeğin tek mi ikiz mi olduğu artık iyice belli olmuştur. Bebekle beraber yolk sak da (vitellüs kesesi) görüntülenir, bu kese daima amnios kesesinin dışında olacaktır. Çoğul gebeliklerde amnios zarını göremezsek yolk saka bakılır ve ona göre iki adet amnios kesesimi var, yoksa bebekler tek amniyos kesesi içindeler mi anlamamıza yarar.

Gebeliğin 8. Haftası: (7+0, 7+6 Gün)

   Bu haftada da bebek hızla büyümeye devam eder, boy yaklaşık 1,5 santim ağırlığı da 5 gram civarındadır.

   Bu hafta el plağında parmak uzantıları,dirsek ve el bileği belirgin, alt ekstremiteler kürek şeklinde, kulak kepçesini oluşturan kabarcıklar oluşmuş, gözde retina pigmentleşmesi mevcut, göz kapakları oluşmasına devam eder ve gözler orta hatta doğru yaklaşır.

   Beyin daha da gelişir,sinir hücrelerinin bağlantıları organize olur ve bu haftada beden ve ekstremite hareketleri seyirme tarzında başlar.

   Karaciğer kan yapımını yolk saktan devralır, büyük karaciğerden dolayı bağırsaklar göbekten dışarıdadır. (Fizyolojik umblikal herni)

   Kıkırdak yapımı ve endokrin bezlerinin bazılarında da salgı başlar. Embriyonun kuyruğu bu haftada iyice küçülecek ve kaybolacaktır, kalp atım hızı biraz daha artmıştır ve normal hızı olan 120 -160 arasındadır.

   8. haftada annede, önceki haftalardaki varsa devam eden bulantı- kusma artar, uykuya meyil devam eder. (bulantı- kusmanın ileri şekline hiperemezis gravidorum denir ve tedavi edilmesi gerekir)

   Ayrıca bel bölgesinde biraz kilo alma, göğüslerde büyüme ve ciltte parlaklık,hormonların ve artmış vücut suyu nedeniyle görülür. Bazen de sivilcelenme görülür,kasık ağrısı da sık görülen yakınmalardan biridir ve nedeni de hızla büyüyen uterusun (neredeyse normalin iki katına çıkmış ) kendisini tutan rotundum bağlarını ve periton zarını germesidir ama yakında bu ağrı kaybolacaktır.

   Bazen hormon ve stresin etkisiyle baş ağrıları olur ama bu da fazla sürmeden kaybolacaktır.

   Gebelerin bir kısmında da bu haftalarda aşerme başlayabilir.

   Gebeler artık günlük yaşantısında kullandığı iç ve dış giysilerini daha rahat olanlarla değiştirmeye başlamalı, beslenmede proteinden zengin, kalorisi aşırı olmayan beslenme tarzına geçmelidir. Ara öğünler, eğer bulantı yoksa içilen su miktarını artırmak (2,5- 3 litre) iyi olacaktır.

   Yağlı, hamur işleri, işlenmiş gıdalar,kızartmalar,asitli içecekler konusunda ayrıca daha hassas davranılmalıdır. Bulantısı olanlar tuzlu kraker takviyesi de alabilirler. Günlük aktivitelere ve yürüyüşe ufak egzersizler de eklenmelidir.

Gebeliğin 9. Haftası: (8+0, 8+6)

   Uzunluk: 2,3 cm , ağırlık 7 gram.

   Bu haftada, geçen hafta oluşan el bileği ve dirseğe ilaveten parmak uzantıları da seçilir ama parmak aralarında henüz perde mevcuttur, parmak uzantıları bu hafta sonuna doğru alt ekstremelerdede seçiliyor. Yine bu haftasonuna doğru önce elde sonra ayakta perdeler tamamen ayrılırlar.
Kemik oluşumu önce köprücük kemiğinden başlar ve bunu alt çene-üst çene takip eder ve kaslar oluşur.

   Kulak kepçesi ve dış kulak yolu belirgin ama kulaklar hâlâ aşağıdadır. Göz kapakları oluşmaya devam eder, gözler göz oyuğunun içinde oluşur ama hâlâ başın iki yanında görülürler. Burun kendini belli etmeye başlar, boyun bölgesi vücuda doğru büküktür.(Servikal flexür). Karaciğer büyümeye devam eder ( kan üretmekten kaynaklı), büyük karaciğer fizyolojik umblikal herninin de nedenidir. Kalp dört odacıklı normal halini alır ve iletimi sağlayan hücreler normal yerine yerleşir. Beyin dokusu daha da gelişmiştir ve elektriksel aktiviteye başlamıştır.

   Bu gebelik haftasında gebelik belirtileri daha da kendini göstermeye başlar,hafiften kilo almalar, göğüste büyümeler devam eder ve vücutta kan hacmi hızla artar bu da damarların daha belirgin hale gelmesine ve burun kanamasına yol açar.

   İlk haftalarda da olduğu gibi beslenmeye dikkat etmek,giysileri gebeliğe göre uyarlamak, gebelik hakkında bilgilendirici kaynaklara bakmak (ama yanlış bilgilerden de uzak durmak), egzersizler, yürüyüş, yüzme gibi sporlar yapmak yararlıdır ve bu anneyi hem fiziksel hem psikolojik olarak rahatlatır,sağlığın iyi olmasına katkı sağlarlar.

Gebeliğin 10.Haftası: (9+0 , 9+6)

   Bu haftada bebek baş-popo uzunluğu 3,5 santim ağırlık yaklaşık 12 gramdır. Bu hafta embriyonik dönemin son haftasıdır, daha sonra fetus olarak anılacaktır. 10. haftada artık embriyo insan görünümünde olmaya başlar, baş vücudunun yarısı kadar büyüktür, kuyruk kısmı tamamen kaybolmuştur. Göz kapakları oluşmuş ve kapanmıştır. (Daha sonra 26. haftaya kadar artık açılmazlar). Yine bu haftada boyun oluşmuş, kemikler, tendonlar, eklemler birbirleriyle bağlantılarını oluşturmuşlardır, tırnaklar ve parmak izleri oluşmaya başlar.

   Embriyonun hareketleri artık daha fazla olmaya başlar,kalp hızı 120-160 arasındadır, böbrek çalışmasa da yapısını oluşturmaya başlamıştır.
Yolk kesesi artık kaybolmaya başlar,göbek kordonunun ilk hali oluşmuştur ve kan dolaşımı başlamıştır. Kalp dört odacıklı son haline gelmiştir. (Bir hücreden 1 milyar civarında hücre oluşmuştur ve bundan sonra artık o fetus olarak adlandırılacaktır).

   Annenin artık gebeliğin başlangıcındaki yakınmaları azalır, iştah artışı kendini göstermeye başlar. Kadının vücudu da, psikolojik yapısı da gebeliğe adapte olmaya başlar. Bu hafta da folik asit almaya devam etmeli ve bunu 12. haftaya kadar da sürdürmelidir.

   Beslenmesi protein ağırlıklı olmalı, yağlı, kızarmış, az pişmiş hazır gıdalardan mümkünse sakınmalıdır, az ve sık yemeli ara öğünler ilave etmeli, şeker, hamur işleri, asitli içeceklerle arasına mesafe koymalıdır.

Gebeliğin 11. Haftası: (10+0, 10+6)

   Bu hafta boy 4,5 santim ağırlıkta yaklaşık 20 gramdır.

   Bebek yine çok hızlı büyümeye devam eder. Artık bebeğe fetus denme zamanı gelmiştir.

   Embriyo döneminde tüm organların ana yapısı neredeyse tamama yakın oluşmuştu artık bu haftadan sonra organların ince ayrıntıları hormonal ve sinirsel işlevleri de yerli yerine oturmaya başlayacak.

   İlk duyu olarak dokunma duyusu faaliyete geçer, zaten cildi de neredeyse gelişmesini tamamlamıştır, cilt üzerinde ufak tüylenmeler olabilir. Yine bu haftada fetüsün koku ve tat alma duyular da gelişmiştir ve amnios sıvısının kokusunu ve tadını alabilirler.

   Yüz şekli erişkin halini iyice andırır vaziyettedir, kulak kepçesi ve memesi olması gereken yere doğru neredeyse gelmiştir ama işitme duyusu henüz oluşmamıştır. Sinir sistemindeki sinapslar gelişir ve sinirsel iletişime başlar. Gözler başın iki yanındayken öne doğru yer değiştirmeye devam ederler, bu arada göz mercekleri ve göz kapaklarının gelişimi de tamamlanmıştır. Böbrekler idrar üretmeye başlamıştır ve daha verimli çalışmaya başlamıştır. Kol ve bacak uzun kemikleri oluşur, diz ve dirsekler erişkin halini alır ve bilekteki bağlar oluşur. Elleriyle kendi göbek kordonunu tutabilir,elini açıp kapayabilir ve baş parmağını emebilir, dilini oynatabilir.

   Bu hafta artık gebelik belirtilerinin tamamen başladığı vücudunun bu yeni haline iyice alışmaya başladığı haftadır.

   Bulantı kusmaları çoğunlukla azalmış, iştah artışları kendini göstermeye başlamıştır. Rahmin mesane üzerindeki basısı azalacak ama yine vücuttaki sıvı artışından dolayı sık idrara gitmeye devam edecektir.

   Gebelikteki beslenmenin genel ilkelerine uyulmalı ve bol su içilmeli ve mümkünse doğal besinlerle beslenilmelidir.

Gebeliğin 12. Haftası: (11+0, 11+6)

   Bu haftada uzunluk 8 santim, ağırlık yaklaşık 35 gram civarındadır,yine ilk haftalardaki gibi hızla büyümeye devam eder.

   Yüzü artık normal insan yüzü şeklini almıştır, gözler ve kulaklar olması gereken yerdedirler,tırnaklar ve hatta parmak izleri bile oluşmuştur. Beyin yine çok h hızlı olarak gelişmesine devam eder. (Bu doğumdan sonra da devam edecek) Artık kaslar da beyin sinyallerine cevap vermeye başlamıştır, bağırsaklar tekrar karın boşluğuna döner, böbrekler tamamen işlevsel hale gelir ve yuttuğu kendi sıvısını idrar olarak çıkarır çıkarır. Plasenta ve göbek kordonu (içinde iki arter ve bir ven ile birlikte) tamamen normal gelişimini tamamlamıştır.

   Bu haftalarda annede başlayabilecek kabızlık (hormonların etkisiyle) için posalı yiyecekler, bol su tüketimi ve gebeliğe uygun egzersizler önerilir. Beslenmesine kalsiyumu bol yiyecekler, süt, yoğurt,sebzeler daha fazla ilave edilmelidir.

   Bu hafta ikili kombine testin yapılması için başlangıç zamanıdır. İkili testte down sendromu (trizomi 21) ,trizomi 18 ve trizomi 13 taraması yapılır ve tespit oranı %80-85 civarındadır. çıkan sonuca göre NİPT testi veya amniyosentez önerilebilir.

   İkili testte bebeğin burun kemiğine, NT denilen ense kalınlığına ,baş popo uzunluğuna (Crl) bakılır ve bulunan değerler kanda bakılan Bhcg ve papp-a değerleri ile birlikte değerlendirilerek trisomi olma ihtimali belirlenir. Bu,gebelik başlangıcından beri bebeğin sağlığı için yapılacak olan ilk testtir. Ayrıca bu hafta ultrasonda bebeğin sağlığı konusunda oldukça fazla bilgi edinilecek bir haftadır.

Gebeliğin 13. Haftası: (12+0, 12+6)

   Artık 1. trimesterin son haftasıdır ve fetüs uzunluğu 9/10 santim boyunda ve ağırlıkta 60 gram civarındadır.

   Beyin hâlâ gelişmesine devam eder ve kafa vücuda göre hâlâ büyüktür.

   Yolk sak kaybolmuş, plasenta ve göbek kordonu tamamen çalışmaya başlamıştır. Amnios sıvısı fetüs tarafından yutulur sonra bağırsaklarda emilir ve idrar olarak çıkar. Bu idrar temizdir, toksik olan idrar atıkları plasenta yoluyla anne kanına geçip anne tarafından atılır.

   Bu hafta fetus nefes alma egzersizlerine başlamıştır, fetusun diyafram ve akciğerleri gelişir ve oluşumunu tamamlar. Dudak,burun tamamen oluşmuştur ve yüzde mimik hareketleri mevcuttur.

   Bebeğin tat ve koku alma duyusu daha da gelişmiştir ve amnios sıvısı içindeki bazı maddelerin kokusunu ve tadını alabilir, emme ve yutma refleksleri de gelişmesine devam eder, parmak emilirken görülebilir.

   Artık ultrasonda cinsiyet görülmeye başlanmıştır. (aileleri en fazla heyecanlandıran ve soru sordurtan merak) Bu haftada fetus güvenli pelvis bölgesinden (kemik yapısı içinden) artık yukarı doğru çıkmaya başlamıştır, idrar torbası üzerindeki baskısı azalmış böylece idrar sıklığı da azalmıştır.

   Artık annede hafiften kilo alma ve gebelik belirtileri de kendini göstermeye başlamıştır, çatlak için önleyici tedbirler alınmalıdır. Ciltte koyulaşmaya karşı önlemler alma zamanı gelmiştir bazen tüm bunlara rağmen genetik yapısı dolayısıyla çatlaklık ve ciltte koyulaşma da olabilir. Ciltteki çatlaklar için bol su, proteinden zengin yiyecekler,ani kilo almadan kaçınmak ve bazı kozmetik ürünler denenebilir. Ciltteki koyulaşmanın kalıcı olmasını engellemek için güneşin rahatsız ettiği ve dik olarak geldiği saatlerde dışarı çıkmamak, eğer çıkılacaksada yüksek faktörlü güneş kremleri kullanmak gerekecektir. İlk aylarda kullanılan folik asit yerine multivitaminlere başlanıp vitamin eksikliği giderilir, bunlarda da A vitamininin fazla olmamasına dikkat edilir. Diyete omega 3 doğal yollardan eklenmelidir; balık,yağsız et,yumurta, kuruyemişler, süt ve yoğurt eklenmelidir.

   Diş etleri kanamaya meyillidirler,diş fırçalanması ve bakımı yapılmalıdır.

   Fazla çay, kahve içilmemelidir, yine egzersiz de ihmal edilmemelidir. (Yüzme, yürüme, hamilelik platesi ve yogası)

   Kıyafetler konusunda bu hafta olmasa bile yakında yenilikler gerekecektir.

   Eğer bir önceki haftada yapılmamışsa bu haftada ikili test yapılabilir.

Gebeliğin 14. Haftası: (13+0, 13+6)

   Bu hafta ilk trimesterin son haftasıdır. Bebek uzunluğu 11 santim ve ağırlığı yaklaşık 80 gramdır.

   Bu haftada kollar ve bacaklar uzamaya devam eder, primer kemikleşme merkezi kafatası ve uzun kemiklerde oluşur,kan yapımı karaciğerde azalır ve dalakta da başlar,daha sonra da kemik iliğinde başlayacaktır. Bebekte lanuga tüyleri dediğimiz tüyler gelişir,ince minik tüyler,kaş ve kirpikler de oluşmaya başlar. Yüzü profilden tamamen normal görünür, hareketleri refleks hareketlerden istemli hareketlere dönmeye başlar. Karaciğer, sindirim sistemi, boşaltım sistemi olgunlaşmasının son aşamasına gelmiştir. İç kulaktaki kemikler sertleşmeye başlamıştır, duyması için her şey hazırdır.

   Sabah bulantıları büyük oranda kaybolmuştur, nadiren de olsa doğuma kadar devam eder. İştah artışları, aşerme zamanı gelmiştir. Gebelikte bu haftalarda kasık ağrılarına daha sık rastlarız. Bu uterusu yerinde tutan round ligamentin gerilmesi ve hareketine bağlıdır. Diastolik tansiyon düşmeleri ve tansiyon değişiklikleri normale göre daha sık olur.

   Bu haftaya kadar toplam 2.5- 3,5 kg arası alınması normaldir hatta bazen alınmayabilir de; ama bu haftadan sonra daha düzenli olarak kilo almaya başlanır.
Beslenme yine protein ağırlıklı, yağsız et ,süt ,yoğurt, kuruyemişler ve ara öğün ilavesi şeklinde olmalıdır bu beslenme anneye de bebeğe de yetecektir.
Yürüyüş ve gebeliğe uygun hafif sporlar yapılmalıdır.

   Bu hafta sonuna kadar yapılmadıysa ikili test unutulmamalıdır.

Gebeliğin 15. Haftası: (14+0, 14+6)

   Bu haftada uzunluk 15 santim ağırlık 100 gram civarındadır.

   Bu haftaya kadar ultrasonda Crl denilen baş-popo uzunluğu ölçümü yapılıyordu bu haftadan sonra ultrasonda artık ağırlık ölçümü söylenmeye başlanacaktır. Yine bu haftada bebeğin hareketleri iyice artmış,kollar ve bacaklar daha dengeli büyümüş ve hareketleri daha koordineli olmuştur. ( Bu sinir sisteminin geliştiğinin göstergesidir) Yüzde mimikler belirginleşir,tüm sistemler daha da olgunlaşmaya devam eder, bebek göz kapakları kapalıdır. Safra ,pankreas salgılarına başlamıştır.

   Artık annede süt üretimi başladığından memelerinden süt gelebilir ,bel ağrıları hafiften başlamış olabilir. (Vücudun ağırlık merkezi öne doğru yer değiştirdiğinden)

   Yine bu haftada hormonların etkisiyle gebelik riniti dediğimiz burun tıkanıklığı ve bazen de burun kanamaları olabilir.

   Beslenmeye aynı şekilde devam edilmelidir ve yine egzersizler kendini yormayacak şekilde planlanır.

   Diyette tatlı ve şekerli yiyeceklerden uzak durmak gerekir,haftada 1-2 kez balık olacak şekilde diyet planlanmalıdır.

Gebeliğin 16. Haftası: (15+0, 15+6)

   Uzunluk 15 santim, ağırlık 120 gram olmuştur.

   Bu haftada gözler ve kulaklar olması gereken yerdedir, el ve ayaklar iyice uzamaya başlar. Baş, gövde ve ayaklar vücudun 1/3 kısmını eşit olarak paylaşırlar,yani bu haftalarda vücut başa göre daha hızlı büyür. Bebeğin ayak tırnakları da oluşmaya başlamıştır, akciğerlerde gelişmeye devam eder -her ne kadar akciğerler gelişmesini en son tamamlayan organ olsa da-Bebek yutkunarak ve burundan aldığı sıvıyı solunum hareketleri ile bronşcuklar içerisine taşır ve solunum pratiklerini yapar, artık bebek hıçkırabilir.

   Erkek bebekte testis oluşmuştur ama henüz scrotuma ulaşmamıştır, kız bebekte de iç üreme organları oluşmuştur ama gelişmesine devam eder. Annenin artık kilo aldığı belli olmaya başlamıştır, hızlı kilo alanlarda bu gebelik haftasında çatlaklar oluşacaktır. Bunun için bol sıvı , medikal ürünler ve bazı doğal yağlar kullanılmaya başlanabilir.

   Bebek hızla kemikleştiğinden dolayı anne kalsiyumunu kullanır. (Annenin kemik ve dişlerinden ) Bu dönemde annenin doğal kalsiyum içeren ürünleri daha fazla tüketmesi iyi olur.

   Reflü başlamışsa az ve sık yemek, ayrıca yağlı-kızarmış ürünlerden, çikolata ve kafeinli besinlerden uzak durmak gerekir ayrıca beslenmeye lifli gıdalar eklenmelidir.

   Yine bu haftalarda hemoroid ve diş eti kanamalarına sıklıkla görülür.

   Bel ağrısı, bacak ağrıları, ödem herkeste olmasa da bazen görülebilir.

   Hafif egzersizler ve yürüyüşler yaz döneminde yüzme (temiz suda) tercih edilmelidir.

Gebeliğin 17. Haftası: (16+0, 16+6)

   Fetus uzunluğu 17 santim ağırlık yaklaşık 160 gramdır.

   Bu haftanın önemli gelişmeleri cilt altı yağ dokusunun oluşmaya başlaması, ter bezlerinin gelişmesi, kıkırdakların da hızla kemikleşmeye devam etmesidir.
Göz kapakları hala kapalıdır, annesini işitmeye henüz başlamamıştır. Lanugo tüyleri artmaya devam eder. (Bunun vernix caseosayı tuttuğu düşünülüyor) Dokunma, koklama ve tat alma duyusu zaten başlamıştı.

   İkinci trimester yakınmaları aynen devam eder,bulantı kusma iştahsızlık yerini,aşerme ve hatta sağlıksız yiyeceklere meyil etme gibi iştah artışlarına bırakabilir. Bel ağrıları, ödem, hemoroid, diş eti kanamaları olabilir.

   Kalsiyum ve protein ağırlıklı beslenme şekline devam edilmeli ve günlük egzersiz ve yürüyüşler aksatılmamalıdır. Çalışanların fazla ayakta durması varis gelişimi ve hemoroid oluşumu ihtimalini artırır.

   Bu haftada eğer ikili test yapılmamışsa, üçlü veya dörtlü test yapılmalıdır. Artık trizomi tanısını nispeten daha fazla oranda gösteren dörtlü test yapılmaktadır. Eğer ikili test yapılmış ise sadece AFP testi yeterlidir. ( Nöral tüp defektlerinin tespiti için) Bu testte bebek ölçüleri ile birlikte anne kanı alınarak dört tane hormona bakılır ve risk oranları tespit edilir. Anne kanından bakılan hormonlar AFP, Estriol, Bhcg ve İnhibin A dır.

   Dörtlü testte ikili testte bakılmayan nöral tüp defekti ihtimalinede bakılmış olur.

   İnhibin A ve Bhcg sadece plasenta tarafından üretilir. AFP gelişmekte olan bebek tarafından, Estriol(E3) plasenta ve bebeğin karaciğeri tarafından üretilir.

Gebelikte 18. Hafta: (17+0, 17+6)

   Uzunluk 20 santim ağırlık yaklaşık 200 gramdır.

  Bebek deri altı kahverengi yağ dokusunu hızla artırır .Yine beyin gelişmeye ve sinirlerinin etrafında miyelin kılıfı oluşmaya devam eder, lanugo tüyleri ve verniks cazeoza oluşumu sürer. Göz kapakları kapalı ama gözlerini hareket ettirebilir. Bazı frekansta sesleri işitebilir ama henüz annesinin sesini işitmez.
Daha önce gelişmeye başlayan el ve ayak tırnakları da uzamaya devam eder,bu haftada bebeğin dişleri de oluşmaya başlamıştır. Bebekte artık uyanıklık ve uyku periyotları vardır, kemikler sertleşme devam eder.

   Anne eğer daha önce doğum yapmışsa artık bebek hareketlerini hissetmeye başlamıştır,eğer ilk gebelik ise hissetmemesi normaldir ve 1-2 hafta içinde hissetmeye başlayacaktır.

   Artık kadının gebe olduğu saklanılmayacak kadar belirgindir; kilo almalar, bel ağrıları, kasık ağrıları, ayaklarda şişlik,hemoroid yakınması,mide yanması ve hazımsızlık olağan yakınmalardır.

   Beslenme lifli gıdalarla olmalı, bol su içilmeli,kalsiyum açısından zengin besinlerle takviye gıdalar alınmalıdır. Egzersizlere aynı şekilde devam edilmelidir, eğer daha önce yapılmadıysa üçlü veya dörtlü test yapılmalı sonucuna göre gerekirse amniosentez işlemi planlanmalıdır.

Gebelikte 19. Hafta: ( 18+0, 18+6 )

   Bu hafta uzunluk 22 santim,ağırlık yaklaşık 250 gramdır.

   Bebek düzenli büyümesine devam eder, hareketleri daha koordineli ve uyku-uyanıklık periyotları da mevcuttur. Bebekte saçlar belirginleşmeye başlar, lanugo tüyleri daha da artar ve verniks cazeoza dediğimiz kremsi koruyucu bir katman bebeği iyice sarar. Bu bebeğin sıcaklık ayarlanmasında ve sürekli amnios suyu içerisinde durduğundan cildinin korunmasında gereklidir.

   Kız bebeklerde uterus, tubalar ve vagina oluşmuştur, yumurtalıklarında ilkel yumurtalar milyonlar seviyesindedir. Erkeklerde de testisler bu hafta testis torbasına inebilir.

   Artık anneler bebek hareketlerini iyiden iyiye hissetmeye başlayacaklardır, özellikle geceleri sessiz ortamlarda anne elini karnına koyarak bebek hareketlerini hissedebilir.

   Annede ayaklarda şişlik, ödem, kilo alma, midede yanma, ekşime sırt ve ayak ağrıları sık görülür. Ciltte melezma denilen koyulaşmalar gebelik maskesi ve linea nigra denen göbek altından pubis bölgesine giden çizgi belirginleşebilir. Melezmanın nedeni hormonal değişiklikler ve genetik mekanizmalardır,bu dönemde bu lekelerin kalıcı hale gelmemesi için muhakkak güneşten korunmak ve yüksek faktörlü güneş koruyucu kremler sürmek gerekir.

   Yine ciltte çatlamaların belirtileri başlayabilir,kilo kontrolü, bol sıvı ve yağlı kremler ve kozmetik ürünler işe yarayabilir,ayrıca bu dönemde tansiyon oldukça düşük seyredebilir bu da baş dönmesine yol açar. Beslenmede hamileyim diye aşırıya kaçırılmaması ve gebeliğe özgü beslenmeye dikkat edilmesi gerekir.

Gebeliğin 20. Haftası: (19+0, 19+6)

   Bebeğin uzunluğu 25 santim ağırlık 300 gramdır.

   Bebek anne karnında geçireceği sürenin yarısını geçirmiştir, artık tüm organları gelişmeye ve büyümeye devam etmektedir. Bu haftada dişi fetusun yumurtalıklarında toplam 6 milyon olgunlaşmamış yumurta mevcuttur, bundan sonra yavaş yavaş azalacak, doğumda 1 milyona ve adet görmeye başlayıncaya kadar da 400.000’e düşecektir, yani zaman saati bu haftadan itibaren geriye doğru işleyecek (yumurtalıklar için ) ve menopozda son bulacaktır. Erkekte testisler yerindedir ve diğer genital organlar da gelişmeye devam eder.

   Bebeğin yuttuğu sıvıdan oluşan atıklar mekonyum denilen ve bağırsak da biriken ilk bebek dışkısını oluşturmaya başlar, bunu bebekler doğumdan sonra çıkaracaklardır,eğer doğumdan önce çıkacak olursa bebek bunu akciğerlerine alır ve kendi için risk yaratır. (Bu genellikle fetal sıkıntı dediğimiz durumlarda olur)

   Bebek artık bu haftadan sonra doğacak olursa erken doğum denmeye başlayacaktır daha öncekileri düşük olarak kabul edilirdi.

   Bebek yine yağlanmaya devam eder, artık daha rahat hareket edip annesini sık sık tekmeler, tekmeleri hissetmek anne için neredeyse gebeliğin ayrı bir psikolojik aşamasıdır.

   Bebekte çoğu organlar gelişimini tamamladı sayılır ama az bir kısmı da gelişmesine devam eder. (Oluşumları bitmiş olan organlarda boyut olarak büyüyeceklerdir.)

   Bundan dolayı artık ayrıntılı ultrason (anomali taraması) ultrasonu denilen ultrason muayenesi zamanı gelmiştir ve bu 24. haftaya kadar yapılabilir. Bebek bu haftada tam göbek hizasındadır.

   Anne gebelikteki sürenin zor olan yarısını artık geçirmiş, ilk aylara göre hem fiziksel hem de psikolojik olarak daha rahat bir döneme girmiştir. Bu ta ki son aya kadar böyle devam eder.

   Gebelerde bu aydan sonra tansiyon kontrolü kilo kontrolü düzenli olarak yapılmalıdır. Yemeklerde tuzu normalin altında almalı( tamamen tuzsuz değil) hamur ve tatlı gibi yiyeceklerden uzak durmalıdır. Çay fazla olmamak şartıyla şekersiz olarak içilebilir, günlük 1-2 fincan kahve de yine şekersiz içilebilir ,günlük yürüyüşler, hafif egzersizler, gebelik platesi ve yogosu yapılabilir. Yatarken artık sırt üstü yatmak zorlaşacaktır,yan yatmak ve yastık desteği rahat etmesini sağlar ve kasları da rahatlatır. Artık bu aydan sonra demir desteğine gerek vardır.

Gebelikte 21. Hafta: (20+0, 20+6)

   Boy 26,5 santim ağırlık yaklaşık 340 gramdır.

   Bu haftada saçlar ve kaşlar belirginleşmeye başlar, kaslar daha güçlenir, kemikler gelişir ve artık bebek hareketlerini anne daha kuvvetli hisseder.
Bebek henüz gözleri kapalı ve gece gündüz ayrımını yapamaz ama göz kürelerini rahatlıkla hareket ettirir.

   Bazı frekanstaki sesleri işitmeye başlasa da anne seslerini henüz duymaz. Solunum hareketlerini daha sık yapmaya başlar ama tabii ki -hava yerine su alıp vererek. Bu da akciğerlerin, diyafram ve solunum kaslarının güçlenmesini sağlar, verniks biraz daha kalınlaşır.

   Uterus artık artık daha da büyüyerek anne iç organlarına bası yapar ve kimi iç organlarının yerlerinin değişmesine neden olur.

   Bu haftalarda annede ayak şişmeleri ve ağrıları, reflü, hemoroid, bazen tansiyon düşmeleri, cilt sorunları (çatlak, koyulaşma), diş eti kanamaları daha sıklaşmaya başlar. Sürekli ayakta ve oturarak çalışmalar yerine 2 saatte 1 yürüyüş 5-10 dakika akşamları ayakları yükseğe koyup dinlenmeler hem ödem hem de varisten korunmak için işe yarayacaktır.

   Günlük 300-350 kalori ilavesi artık 2. trimester için gereklidir, bunu proteinli ve kalsiyum ilaveli besinlerle ve ara öğün şeklinde yemekle karşılamak uygundur.

Gebelikte 22. Hafta: (21+0, 21+6)

   Boy 29 santim ağırlık 430 gram dolaylarındadır.

   Bir önceki hafta olduğu gibi tüm organlar gelişmesine devam eder,el ve ayaklardaki tırnakların tamamına yakını oluşmuştur.

   Bebek bazı frekanstaki sesleri duyabilir, hatta bazen anne sesini bile duyabilir. Gözler halen kapalıdır, ayrıca bu haftada bebeğin bağışıklık sistemi için gerekli IgG antikorları plasenta aracılığı ile bebeğe geçmeye başlar.

   Annede bebeğin ve kendisinin kilo almasına bağlı bel, kasık ve ayak ağrıları olabilir, ödem artmaya başlar, hatta bazen de eski ayakkabıları ayaklarına olmayabilir, artık ortopedik ayakkabılar daha önce giyilmeye başlanmadıysa tercih edilmelidir.

   Az ve sık yemek yemek ve gebelik beslenmesinin gerektirdiği gıdalarla beslenmek gerekir, anne fazla ayakta ve fazla oturarak çalışmamalıdır. Çok sık şikayet nedeni olan kabızlık ve hemoroid bol lifli yiyecekler, bol sıvı alımı ve yürüyüş ile hafif atlatılabilir, gerekirse ilaç tedavisi verilir. Bu hafta ayrıntılı ultrason yaptırmamış olanların onu yaptırmaları gereken haftadır.

   Yakında hareketlerini babaları da elleriyle hissedeceklerdir ve anne için güzel ama aynı zamanda yorucu günler başlıyor.

Gebelikte 23. Hafta: (22+0 , 22+6)

   Bebek boyu 30 santim ağırlık 470 gramdır.

   Bebek artık tam anlamıyla minyatür bir insan olmuştur ama başı hâlâ büyük ve bu doğuma kadar da böyle devam edecektir. Vücudun üçte biri baş,üçte biri gövde ve üçte biri ayaklar tarafından oluşturulur.

   Artık bebek annesinin sesinide duyabilir ve bunu uğultu şeklinde hisseder. Anne artık bebeği ile konuşabilir. Bu haftada bebekte uyku ve uyanıklık döngüsü vardır ve günde en az 12-14 saat uyur, bazen bu anneyi tedirgin etse de uyku periyodunun sonunda tekrar harekete başlayacaktır.

   Gözler kapalı olsa da dışarıdan ışık uyarısını alır, saçlar, kaşlar,tırnaklar uzamaya devam eder. Annede kilo artışları sürer ve buna bağlı olarakta çatlak oluşumu daha da belirgin olmaya başlayabilir. Çatlak oluşumunu önlemeye yönelik; bol sıvı içmek,kiloyu kontrollü olarak almak, az ve sık yemek ve bir takım kozmetik ve doğal ürünlerde cilt çatlağı için faydalı olabilir. Reflüyü önlemek için akşam geç vakit yememek ve yatarken su içmemek önlem olarak düşünülebilir, ayrıca az ve sık yemek koruyucu olabilir.

   Bu haftada doğuma hazırlık ağrıları bebeğin bir tarafa toplanması şeklinde olabilir. Yine bu haftalarda ellerde uyuşma, ayaklarda ve ellerde kramplar olabilir, bilimsel olarak kanıtlanmasa da magnezyum alımı şikayetleri ve krampların sıklığını azaltabilir.

   Amnios sıvısı bebeğin rahatça hareket etmesine izin verdiğinden dolayı gün içerisinde annesi karnının değişik yerlerinde bebeğin tekmelerini hissedebilir.

Gebeliğin 24. Haftası: (23+0, 23+6)

   Bebeğin boyu 31 santim ağırlık 600 gramdır.

   Bu gebelik haftası, bebek için dönüm noktalarından biridir ve bebeğin dış ortamda (yoğun destek tedavisi ile birlikte ) yaşama ihtimalinin başladığı hafta olarak kabul edilir ve bu haftada doğan bebeklerin yaklaşık %50’si yaşayabilir.

   Tüm organların neredeyse geliştiği bu haftada (en son gelişen solunum sistemi) son gelişim aşamaları tamamlanmaya yakındır, bronşlarla-alveollerin bağlantısı ve akciğer damarları -alveol arasındaki geçirgenlik tamamlanmak üzeredir ama alveollerin sürekli açık kalmasını sağlayan sürfaktan isimli madde yeni yapılmaya başladığından sürfaktan miktarı henüz yeterli değildir.

   Bunun yapımı 35-36. haftalara kadar devam edecektir eğer bu tarihten önce doğum olma ihtimali olursa bunun yapımını hızlandırmak için dışarıdan kortizon verilir. Bebeğin halen göz kapakları kapalıdır ama ışık ve karanlığı algılayabilir.

   Artık annesini ve dışarıdaki sesleri duyar ve ayırt edebilir.

   Kahverengi yağ dokusu cilt altında birikmeye devam eder ve artık yüzü de şekillenmeye başlar ve bu dönem anneye mi babaya mı benziyor tartışmalarının başlayacağı zamandır.

   Lanugo tüyleri ve verniks kazeoza azalmaya başlamıştır.

   Bu hafta şeker tarama testlerinin yapılmaya başlanması zamanıdır, gebeliğin başlangıcında yapılan ve normal gelen glikoz sonucu bunu yaptırmama nedeni olmamalıdır.

   24-28.hafta arasında 50 gr glikoz yükleme tarama testi (açlık ve 50 gr glikoz içildikten 1 saat sonra) veya 75 gram glikoz yükleme tarama tanı testi yapılabilir. (Açlık, glikozdan sonra birinci ve ikinci saat kan şekerleri). Ve istenirse 100 gr OGTT (açlık, birinci, ikinci ve üçüncü saat şekerleri) yapılabilir.

   Ama artık yaygın olarak 75 gr tarama tanı testi tercih edilmeye başlandı, bu değerlerden bir tanesinin yüksek çıkması gebelik diyabeti tanısını koydurtur, bu değerler Açlık >95 , 1.saat >180, 2.saat >153. Açlık değeri 126 ve fazlası ise direkt diyabet tanısı konur.

   Yine 24. haftadan itibaren annede Braxton hicks kasılmaları başlayabilir, bu zararsız hafif kasılmalar şeklindedir.

   Bu gebelik haftasından sonra preeklampsi (gebelik toksikozu) bulgusu olan tansiyon yüksekliği başlayabilir, erken tanı için tansiyon takibi gerekir. Eğer bebeğin eşi (plasenta) aşağıdaysa artık sabit olarak yerinde kalacaktır,migrasyonu bu haftadan itibaren tamamlanmıştır. (Daha önceki haftalarda aşağıda olan plasentanın yukarıya doğru çıkma ihtimali vardır.)

   Annenin bu haftaya kadar 6-8 kg almış olması beklenir,tabii ki kişinin fiziksel yapısına göre bu daha fazla veya daha az olabilir. Annenin ödemlerine, bel ağrılarına karşı önlem olarak fiziksel aktivitesini sürdürmesi, günlük egzersiz ve yürüyüşü ihmal etmemesi önemlidir. Anne yemek konusunda etraftakilerin sen iki kişisin ve iki kişilik yemen gerekir gibi tavsiyelere itibar etmeden,bebek ve kendisinin ihtiyacı olan vitaminleri, mineralleri alarak beslenmelidir. Bol sıvı almalı, güneşin yakıcı olduğu saatlerde dışarı çıkılmamalı, şapka ve güneş kremi kullanmalıdır.

Gebelikte 25. Hafta: (24+0, 24+6)

   Bebek 33 santim ve 670 gram ağırlığındadır.

   Artık bebeğin duyuları iyice gelişmeye başlamıştır, uyku-uyanıklık düzeni daha ritmik hale gelir. Tekmeleri daha kuvvetli hatta bazen de elle vurmaları bile hissedilmeye başlanır.

   İşitmesi daha iyidir ve annenin babanın seslerini ayırt etmeye başlar, ayrıca 24- 25. haftadan itibaren bebeğin uyluk kemiği ölçüsüne bakılarak (femur uzunluğu x7) bebeğin o anki boy ölçüsü belirli bir hata payı ile söylenebilir.

   Annenin mide yanması ,ekşime ve reflü şikayetleri başlayabilir daha önce başlamışsa da artabilir. Vücutta ödem,şişme vardır ve ayak numarası iki numara kadar büyüyebilir, bu sadece ödem olduğundan değil hamilelikteki hormonların etkisiyle eklem bağlardaki gevşeme nedeniyledir. Yine göz kuruluğu ve ışıkta göz batmaları kimi gebelerde olabilir, bazen gözyaşı damlası bile gerekebilir.

   Kramp olduğu zaman bacağı kendine doğru büküp ayak parmaklarını kendine doğru çekmek fayda sağlayabilir, bazen magnezyumlu ilaçlar da etki edebilir, sık sık dinlenmek,bacakları yüksekte tutmak ve yürümek kan dolaşım ve varis için iyi gelecektir. Ani başlayan ödem için muhakkak tansiyon ölçümü ve doktor değerlendirmesi gerekir. (preeklamsi denen riskli durum)

   Bu aya kadar 7-9 kg alınması normaldir haftalık 300-400 gram aralığının geçmemesini sağlamak gerekir.

Gebeliğin 26. Haftası: (25+0, 25+6)

   Boyu 34 santim ağırlık 850 gramdır.

   Artık bu haftadan itibaren bebeğin göz kapakları açılmaya başlamıştır, uykusu daha da düzenlidir, şanslı annelerin bebekleri de annesiyle beraber gece uyur.
Bebeğin akciğerleri sürfaktan yapımına devam eder bu akciğerleri daha da olgunlaştırır. İşitme duyusu olgunlaşmış ve iç kulağın gelişmesiyle denge duyusu da gelişmiştir.

   Kahverengi yağ dokusu daha da artar, bebeğin cildi kırmızıdan pembeye doğru dönmeye başlar. Anne de bu dönemde Brakston-hicks kasılmaları başlayabilir krampları daha da artabilir. Brakston -hicks kasılmalarını erken doğum ağrılarından ayırt etmek önemlidir eğer düzenli bir kasılma -bebeğin anne karnında toplanması -yoksa zaman zaman toplanma normal kabul edilir ama 1 saatte 4 ten fazla kasılmaya başlamışsa erken doğum kasılmaları kabul edilir.

   Annedeki ödemleri önlemek için yürüyüş, istirahat ve ayaklarını yüksekte tutup dinlenmek iyi gelecektir. Akşamları yatarken sırtüstü yerine yana yatmak özellikle sola yapmak daha iyidir, karın ve bacak bölgelerine yastık desteği daha rahat yatmak için gerekli olabilir.

   Tansiyon takibini yapmak gereklidir, diş eti kanaması ,varis ve hemoroidler bu dönemin can sıkıntılı belirtileri olabilir. Krem kullanmadan güneşe çıkmamak, ödem için gerekirse varis çorabı giymek ve dinlenmek,kabızlığa karşı lifli gıdalar, rafine edilmemiş tahıllar iyi gelir. Sebze ve meyveleri sirkeli suda bekletip bol su ile durulayıp yemek, sağlık açısından daha uygundur. İyi uyku için yatmadan önce bir bardak süt iyi gelecektir.

Gebeliğin 27. Haftası: (26+0, 26+6)

   Boyu 35 santim ağırlık 900 gram.

   Bebek üçüncü trimester dediğimiz son üç aya girmiş bulunuyor,özellikle sinir sistemi ve akciğerler gelişmesini devam ettirir ,bebek su yutarak solunum egzersizleri yapar, hıçkırık dediğimiz diafragmanın kasılması sıklıkla olur, göz açıp kapamaya başlamıştır. Eğer erkek bebekte testis inmemişse artık testislerdeki yerine geleceklerdir.

   Bu haftadan sonra bebek artık kilo almaya başlar daha önce hızla büyümesine ve boyutlarının misliyle artmasına rağmen asıl kilo alımı yeni başlayacaktır.      Tüm vücut ve organları gelişmesini kilo alarak sürdürürler.

   Bu dönemde çocuk ihtiyacını anne vücudundan alacaktır alamadıkları vitamin ve mineralleri dışarıdan takviye etmek gerekir.

   Annenin artık yürüyüşte kasık ağrıları ve pelviste kemik ağrıları sık olur. (Eklemlerin hormonlar nedeniyle daha esnek hale gelmesinden dolayı)
  Mide yanması ,ekşimesi ve reflüsü sıklıkla olur , bir çok anne bunun çocuğun saçlanması nedeniyle oluyor diye duymuşlardır, gerçekte bunun nedeni         büyüyen uterusun (içindeki bebek dolayısıyla )midenin yukarı doğru yer değiştirmesine neden olması ve hormonal nedenlerden dolayıdır.

   Annede göğüslerde büyüme belirginleşmiştir. (süt kanallarında ve süt bezlerindeki süte hazırlık nedeniyle)

   Anne az ve sık yemek yemeli, yağlı, kızarmış yemeklerden uzak durmalı, lifli yiyecekler ve hazmı kolay gıdalarla beslenmelidir.

   Yürüyüşler (topuksuz ortopedik ayakkabılar), egzersizler, günlük 400-450 kalori fazladan alınacak şekilde beslenmelidir. Bu kalori desteğini basit, gıdasız, beslenme değeri düşük yiyecekler yerine proteinli yiyeceklerle; yoğurt, süt, ara öğün ve haftada iki kez balıkla takviye etmelidir.

Gebeliğin 28. Haftası: (27+0, 27+6)

   Boyu 37 santim ağırlık 1050 gr civarındadır.

   Bu gebelik haftasında da bebeğin akciğerlerinde sürfaktan yapılması artarak devam eder ,sinir sistemi daha da karmaşıklaşır ve koordineli çalışır hale gelerek dış ortamda yaşamaya hazırlanır.

   Bebeğin saçları, kaşları ve kirpikleri de belirgindir ve gözyaşı üretebilirler.

   Bebekler normalde %96 oranında baş gelişi olarak ve %3 makat ,%1 diğer şekillerde gelebilir ama bu haftalarda %50 oranında makat gelişi şeklinde durması normaldir daha sonra bunların çoğu baş gelişi şekline dönecektir, yani ultrason muayenesinde bebeğin ters geliyor olması bu hafta da çok önemli değildir. Bu hafta gebelikteki şeker taraması için son uygun haftadır ve yapılmadıysa unutmamak gerekir.

   Ayrıca 28. hafta kan uyuşmazlığı testinin yapıldığı ve anti-D yapılacağı haftadır .Anti-D nin 28.haftada yapılmasının kesin gerekip gerekmediği konusu net değildir.

 Anne bu haftalardan itibaren ikinci trimesterdeki rahat geçirdiği gebelik haftalarının aksine biraz daha rahatsız haftalara başlamıştır.

 Kramplar, bel ağrıları olabilir ayrıca bazı gebelerde bebeğin annenin idrar torbasına baskısından dolayı da idrar kaçırma yakınmaları olabilir. Tabii ki bunlar doğumdan sonra geçecektir. Beslenme ve egzersizlere bir önceki haftada olduğu gibi devam edilmelidir.

Gebeliğin 29. Haftası: (28+0, 28+6)

   Boyu 39 santim ağırlık 1150 gramdır.

   Bebek bu haftada doğduğu zaman zaman iyi bir bakımla yaşama ihtimali oldukça artmıştır.

   Tüm organların gelişmesi devam eder, bebek anneyi kuvvetli tekmeler. Hareketlilik oldukça artmıştır artık bebekte de kendi bağışıklık sisteminin çalışması başlamıştır.

   Annede gebeliğe ait yakınmalar aynı şekilde devam eder kramplar, hemoroid,mide rahatsızlıkları bel- kasık ağrıları,Braxton hicks kasılmaları görülme sıklığı artar.

   Yine bu haftada doğum olacak olursa annede bebeğini emzirecek kadar süt yapımı da başlamıştır.

   Annede başlayabilecek kaşıntılar konusunda da dikkatli olunmalıdır;bunların bir kısmı cildin gerilmesine bağlı kaşıntılar olabileceği gibi hormonlara bağlı safra metabolizmasındaki değişikliklerle beraber olan gebelik kolestazı denen ciddi bir nedeni de olabilir, yani her kaşıntı masum olmayabilir, geçmeyen ve hafiflemeyen kaşıntılar olursa hekime başvurulmalıdır.

   Anne bol sıvı almalı az ve sık, besleyici gıdalarla beslenmelidir. Hafif egzersizler, yürüyüşler, dinlenirken bacakları yukarı gelecek şekilde uzatma ve istirahatler rahatlama sağlar bunlara ilaveten dinlenirken bel için destekte gerekebilir.

Gebeliğin 30. Haftası: (29+0, 29+6)

   Boyu 40 santim ağırlık 1400 gram. Hamileliğin dörtte üçü artık bitti.

   Bebekte lanugo tüyleri ve verniks kazeoza daha azalacaktır, kan yapımı dalak ve karaciğerden kemik iliğine geçer. Testisler şu ana kadar normal yerlerine gelmedilerse artık gelmek üzeredirler. Beyin kıvrımları da daha da artmıştır bebek annenin bulunduğu ortamda ışık ve karanlığı, gece-gündüzü ayırt edebilir.
Suyu artık eskisi kadar olmadığından ve kendisi de irileştiğinden önceki haftalar gibi rahat hareket edemez.

   Anne demir takviyesine devam etmeli ve kan sayımı da yaptırmalıdır, beslenmesi aynı ilkelerle olmalı ve egzersize devam etmelidir. Sırtüstü yatma anne de artık tansiyon düşüklüğüne yol açacağından dolayı pek mümkün olmayacaktır, ayrıca bebeğe daha az kan gitmesine neden olacağından dolayı sırtüstü yatma önerilmez, anne mümkünse sola yatarak yastık desteğiyle beraber dinlenmelidir.

   Yine bu hafta çoğul gebelikler için doğum öncesi yasal iznin başlayacağı haftadır.

Gebeliğin 31. Haftası: (30+0, 30+6)

   Uzunluk 41 santim ağırlık 1600 gramdır.

   Bebeğin uzamasının kilosuna göre daha az olacağı haftalardır, bebek daha fazla kilo alır ,kemiklerde kalsiyum birikimi artmıştır ve çocuk artık annesini daha kuvvetli tekmeler.

   Cilt yine yağ depolamaya devam eder ve ultrasonda daha dolgun yüz şekli görülür, doğumun son haftalarına doğru yaklaşırken annenin endişeleri ,stresi ve heyecanı da artar. Annenin bu haftaya kadar 9-12 kg arası alması normaldir.

Gebeliğin 32. Haftası: (31+0, 31+6)

   Boyu 42 santim ağırlık 1850 gramdır.

   Bebek daha karmaşık hareketleri yapmaya devam eder, uyku-uyanıklık periyotları mevcuttur. Bebeğin kilo olacağı haftalar başlamıştır.

   Bebeğin tırnakları tam olarak gelişmiştir ve renkleri de pembeleşmiş olarak büyümeye devam eder, saçları seyrek de olsa iyice gelişir.

   Bebek artık normal doğum için pozisyon almaya başlar, solunum hareketlerini artırır.

   Anne de artık uterus karaciğere kadar uzanmıştır ve hatta bu temas sonucu ağrıda olabilir,anne kaburgalarının battığından yakınır. Uyku problemleri de başlamış olabilir,ciltteki çatlaklar daha da artar, bunun için bazı bitkisel yağlar ve kozmetik kremler kullanılmalı bol sıvı alınmalıdır.

   Doğuma hazırlık ağrıları bu dönemde normaldir,bebekte pupillada da ışık refleksi başlamıştır.

Gebeliğin 33. Haftası: (32+0, 32+6)

   Boyu 43 santim ağırlık 2000 gramdır.

   Bebeğin artık dışarıda yaşayacak olgunluğuna az kaldı, başı aşağıya yerleşmiş veya gelmek üzeredir. Genelde sırtı solda olarak bulunur.

   Bu haftadan sonra amnios sıvısı artmaz sabit kalır, doğuma yaklaştıkçada hafiften azalmaya başlar.

   Artık çocuk hareketlerini annenin takip etmesi,ödem ve kilo takibi ,tansiyon takibi yapılması önemlidir.

  Türkiye’deki yasal mevzuata göre tekil gebeliği olanlar 32 haftadan itibaren doğum öncesi iznini almaya hak kazanmıştırlar, eğer sağlıkları için bir sakıncası yoksa 37. haftaya kadar çalışıp aradaki beş haftalık süreyi de doğum sonundaki izne ilave edebilirler.

Gebeliğin 34. Haftası: (33+0, 33+6)

   Boyu 45 santim ağırlık 2250 gramdır.

   Bebek haftalık hızlı kilo alımını sürdürür ve bu haftalık yaklaşık 200 gr kadardır.

   Bebeğin kilosu baş çapı,(Bpd), göbek çevresi(Ac) ve femur (Fl) uzunluğuyla ölçülür, bazen de buna baş çevresi ilave edilebilir.

   Göz bebeğinde ışık refleksi mevcuttur ve artık gözlerinide sık sık açıp kapayabilirler. Bebeğin başı bu haftadan itibaren pelvis kemiğine yerleşmeye başlar. (Angajman)

   Annede ellerde uyuşmalar,ayaklarda kramplar sık görülür , el uyuşması ve şişliği için ellerini mümkün olduğunca kalp seviyesinin üstünde tutmalı ve masaj yapılmalıdır. Eğer daha çıkarmamışsa yüzük ve bilezikleri çıkarması iyi olur, eğer daha önce doktoru herhangi bir nedenle çocuk aspirini başlamışsa bu hafta sonunda bunu bırakması uygundur. Tansiyon takibi ve doktor kontrolü sıklığı da artırılmalıdır, riskli gebeliklerde Nst değerlendirilmesi zamanı gelmiştir. Nst cihazı (karyotokograf) bebeğin iyilik halini değerlendirmek için uygulaması basit ve yaygın kullanılan bir yöntemdir. Burada aynı zamanda annede olan ağrılarıda görmek mümkündür.

   Bu haftalarda annede halsizlik, yorgunluk sık tuvalete gitme ve nefes darlığı da olabilir, gerekirse kan sayımı ve idrar tahlili yapılmalıdır.

Gebeliğin 35. Haftası: (34+0, 34+6)

   Boyu 46 santim ağırlık 2500 gramdır.

   Bebekte son gelişen sistem olan akciğerler de artık gelişmesinin sonuna gelmiştir, yeterli sürfaktan yapımıyla beraber alveoller artık açılmış vaziyettedirler. Bu dönemde doğan bebeklerin yaşama ihtimali çok fazladır. Bebeklerin artık tüm vücuduyla hareket etmeleri daha zordur ama tekmelere devam ederler.

   Anne bu haftalarda kendi vücudundaki değişikliklere daha dikkat etmeli; ani ayak şişlikleri, göz kararması, baş dönmesi ve karın ağrısının önemli olduğunu bilmelidir.

   Bu haftadan sonra doğum ağrıları başlayabilir ve suları da gelebilir, artık doğum için doğum çantası da hazırda bekletilmelidir.

Gebeliğin 36. Haftası: (35+0, 35+6)

   Boyu 47 santim ağırlık 2700 gramdır.

   Bebek artık doğuma hazır tüm sistemlerin olgunlaşması tamamlanmıştır.

   Annenin vücudunda da artık doğuma hazırlıklar bitmek üzeredir,bebek pelvise angaje olmuştur. (Leğen kemiği içine yerleşmiş ) ve annenin karnı daha aşağı doğru gelmiştir, bu anneyi rahatlatır daha iyi nefes alır, mide yakınmaları azalır.

   Memeden kolostrum denen ve son derece besleyici olan sıvı da gelmeye başlar.

   Bu haftadan itibaren daha sık;haftada bir doktor kontrolü, NST takibi yapılmalı ağrı ve su gelişleri de dahil olmak üzere farklı olan belirtileri anne adayı takip etmelidir.

Gebeliğin 37. Haftası: (36+0, 36+6)

   Boyu 48 santim ağırlık 2900 gram olmuştur. Bebek hazır bekliyor.

   Bu hafta da artık doğum olursada erken doğum değil normal doğum kabul ettiğimiz hafta başlar. Yani artık doğum başlarsa da doğum durdurulmaya çalışılmaz. Doğum belirtilerini bilmek gerekir; bu bazen düzenli ve gittikçe sıklaşan bir ağrı, bazen nişan bozulması denen rahim ağzındaki viskoz tıkacın gelmesi, bazen de kanama başlaması şeklinde olabilir.

   Bu dönemde idrar kaçırma olabileceğinden bu sıklıkla su gelmesiyle karıştırılabilir,muhakkak doğum hekiminin kontrolü gerekir.

   Su gelişi,başın pelvise tam oturmamış olduğu hallerde kordon sarkması ihtimali nedeniyle hemen muayene edilmesini gerektirir.

   Bu hafta sonu itibarıyla eğer çalışılıyorsa çalışan tüm gebeler doğum iznini zorunlu olarak alacaklardır.

Gebeliğin 38. Haftası: (37+0, 37+6)

   Boy 49 santim ağırlık 3100 gram.

   Bu gebelik haftasına kadar anne 13-15 kilogram kadar alabilir, artık haftalık Nst ve bebeğin iyilik durumunu gösterir diğer parametreleri daha yakından takip edilmelidir. (Amnios sıvısı, bebeğin hareketleri, solunumu). Tansiyon en önemli önceliklerden biridir, eğer daha yapılmamışsa hemogram (kan sayımı) yapılıp doğum öncesi gerekirse hemogram yükseltilmesini sağlayan tedaviler yapılmalıdır. Doğum çantası hazır olmalı ve hastaneye nasıl gidileceği önceden kontrol edilmelidir.

Gebeliğin 39. Haftası: (38+0, 38+6)

   Boyu 50 santim ağırlık 3300 gramdır.

   Eğer bebek için sezaryan ameliyatı planlanmışsa bu hafta tam zamanıdır, zaten doğum her an başlayabilir. Doğum planlanması yapılıp,bebek-anne eşyaları doğum çantasında hazır olmalıdır. Refakatçisinin kim olduğu ve refakatçinin bebekle ilgili yapılması gerekenleri biliyor ve anneye yardımcı olabiliyor olması önemlidir.

   Anne doğumdan sonra bebek bakımı hakkında güvenilir kaynaklardan bilgi edinmelidir, bu dönemde uzun seyahatlere gitmemeli ve doğum hakkında merak ettiklerini doktoruna danışmalıdır , özellikle internette stres seviyesini artıran doğum-sezaryen ameliyatı gibi videolardan uzak durmalıdır.

Gebeliğin 40. Haftası-Son Hafta: (39+0, 39+6)

   Boy 51 santim ağırlık 3450 gram civarındadır.

   Nihayet doğum haftası geldi, bu haftada artık üç günde bir muayene olunması ve bebeğin iyilik halinin daha sık takip ediliyor olması gerekir. Bebeğin iyilik hali biyofizik profil veya modifiye biyofizik profil denilen yöntemlerle takip edilir, tansiyonun normal olduğu teyit edilir.

   Daha önce yapılmadıysa bu haftada normal doğum yapacaklar için pelvis (çatı) muayenesinin yapılacağı haftadır. Baş ve pelvis kemiği arasında uyumsuzluk olup olmadığına bakılmalıdır.

   Bebeğin son pozisyonu büyük ihtimalle bu hafta da netlik kazanır, bebeklerin %96’sı baş gelişi olarak doğarlar; bu çenenin göğüse yaslandığı ve başın tepe kısmının önde olduğu durumdur, sırt genelde annenin solundadır,eğer bu hafta doğum başlamadıysa yakın takiple en fazla iki hafta daha beklenebilir ama beklendikçe risk de artacaktır.