Polikistik over sendromu üreme çağındaki %3-5 kadında görülen yani oldukça sık görülen bir hastalıktır.

   Bunda adından da anlaşılacağı üzere her iki overde de çok sayıda ufak kistik yapıların olması ve genellikle artmış yumurtalık hacmi bir aradadır, bu kistler 3-10 mm boyutu arasındadır ve overlerin dış kenarı boyunca yerleşmişlerdir. Pcos nedeni kesin olarak aydınlatılamamış ama hormonlar ve genetik temelli bozukluk olduğu biliniyor. Burada artmış LH/FSH oranı, insülin direnci, artmış erkeklik hormonları söz konusudur.

 Belirtileri:

Adet düzensizliği: Bu hastalarda genellikle görülen ve ilk belirtilerden biri adet düzensizlikleridir. Kanama bazen 1,5-2 ayda olduğu gibi ileri tiplerinde yılda 2-3 kere kanaması olanlar da olabilir.

   Adet düzensizliğin nedeni, normal her ay olması gereken hipotalamus -hipofiz -over aksının düzenli olarak çalışmamasından dolayı her ay olması gereken ovülasyonun olmamasıdır. Foliküller olması gereken,18-20 mm lik boyut yerine 8-10 mm ye kadar büyür ve sonra büyüyemez, dolayısıyla folikül çatlaması ve progesteron salgılaması olmaz bu da anovulasyona ve adet görememeye yol açar.

Obesite: Pcoslu hastaların bir kısmında hiç kilo sorunu olmamasına karşılık büyük kısmında kilo problemi vardır. Kilo tespiti için Vki ye bakılır.
Vki (Vücut kitle indeksi): Vücut ağırlığı / boy (metrekare) olarak hesaplanır; Vki: 24-29 kilolu
30-40 obes , > 40 ise morbid obez kabul edilir.

Tüylenme: Yumurtlama bozukluğundan kaynaklanan nedenle, yumurtalıklardan fazla miktarda erkeklik hormonu salgılanır ve bu da erkek tipi kıllanma artışına yol açar, bu hormon etkisi ile aynı zamanda sivilcelenme belirtileri de ortaya çıkar.

Saç dökülmesi : Kadınlarda androjen hormonunun (erkeklik hormonu) etkisi ile erkek tipi saç dökülmesi olur.

İnfertilite (çocuk olmaması): Gebe kalmak için gerekli olan folikül 18-20 mm’ye kadar büyümesi gerekirken bu hastalıkta folikül büyümesi 8-10 mm civarında durur ve kronik bir anovulasyon olur. Bazen spontane ovülasyon da olsa yumurtlama olmaması sıktır. Pcoslu hastalarda bu hormon bozukluklarından dolayı spontan gebe kalsalar da abort (düşük) olma ihtimali artmıştır ve sıktır. Bu risk tedavi ile gebe kalanlar için de aynıdır. Düşük yapma riski artmış olan LH ve insülin seviyesi ile ilgili olabilir.

Tanı: Pcosta tanı genellikle klinik bulgulara bakılarak konur ve birtakım laboratuvar bulguları ve ultrason bulguları tanının doğruluğunu teyit eder.
Klinik bulguları (hastanın görünüşü, anemnezi ve şikayetleri) zaten ilk şüpheyi uyandırır. Bunlar düzensiz adet gören, çoğunlukla kilolu ve erkek tipi tüylenmeleri olan ve evli ise infertil olan hastalardır.

   Klinik görünüm ve anamnezden sonra eğer evli ise transvajinal, bekar ise idrarı dolu şekilde olarak batın ultrasonu yapılır. Ultrasonda overler büyük ve overlerin etrafını saran çok sayıda ve büyüklükleri 3-10 mm arasında değişen foliküller görülür. Eğer uzun süredir bu yakınmaları varsa endometrial hiperplazinin bulguları olan endometrial kalınlaşmada ultrasonda dikkat çeker.

 

 

   Hormon değerlerine bakılır; Artmış LH /FSH oranı, artmış androjenler, insülin rezistansını gösteren Homa-ır , Hgba1c, açlık kan şekeri ve kan yağların ölçümü (pcos olumsuz etkiler) ve amh ( anti müllerian hormon) değerlendirilir, bunlarda amh yüksek görülür.

   Pcos tanısını kesinleştirecek herhangi bir laboratuvar bulgusu yoktur, bunlar klinik tanı ile bir bütün içerisinde değerlendirilir.

Tedavi: Polikistik over sendromunda tedavi öncelikle hastanın gebelik isteyip istemediğine göre değişiklik gösterir, ayrıca diğer parametreler; kilolu olup olmadığı, adet düzeni ve tüylenme yakınmaları da göz önüne alınıp hasta ile birlikte karar verilir.

   Hasta ister çocuk tedavisi istesin isterse diğer yakınmaların tedavisi için, öncelikle yapılması gereken hastanın fazla kilolarından kurtulmasıdır. Bazen %5 lik bir kilo kaybı bile spontane ovulasyonu sağlayabilir. Bunun için yapılması gereken insülin rezidansı var mı diye laboratuvar testleri yapılır, eğer rezistans varsa buna uygun ilaçlar (diyabette de kullanılan anti glisemik bazı ilaçlar) başlanır ve insülin rezistansı düzeltilmeye çalışılır.

   Buna takviye olarak diyete de dikkat edilmeli uygun beslenme (diyetisyen desteği alarak) ve sporda beraberce yapılmalıdır.

İnfertilite ve pcos tedavisi: Polikistik over de yumurtlama olmadığından bunlarda yumurtlamayı uyarıcı bazı ilaçlar başlanır, bu ilaçlara genellikle adetin 3.-5. günleri arasında başlanır ve foliküller 18-20 milimetre civarında olduğunda da çatlamayı sağlayıcı iğneler yapılır, bunlara göre ilişki günleri belirlenir veya inseminasyon (aşılama) yapılır. Başarı oranı %60 civarındadır. Burada dikkat edilmesi gereken polikistik over hastaları kullanılan ilaçlara fazla duyarlıdır ve hiperstimülasyon oluşabilir, bunun için ilaç dozlarını düşük tutmak gerekir.

   Birkaç denemeye rağmen gebe kalamıyorsa (hastanın yaşıda dikkate alınarak ) ilacın devam etkisini göz önünde bulundurularak biraz daha tedavisiz dönemde beklenebilir veya ivf e yönlendirilir.

Adet düzensizliği ve pco: Çocuk istemeyen ve adet düzensizliği asıl problemi olan hastalardaki tedavi şekli doğum kontrol hapı kullanmasıdır, eğer doğum kontrol hapı kullanılması sakıncalıysa yumurtlama olmaması nedeniyle üretilemeyen progesteron yerine progesteron hormonu takviyesi verilmesidir. (Ok-doğum kontrol hapı- folikülü gelişim aşamasında durdurarak daha fazla sayıda kist gelişimini önler.) Bu progesteron ilaçları; Oral olarak verilebildiği gibi progesteron hormonunu belirli dozlarda ve azar azar vücuda veren kol içi implantlar veya spirallerde (mirena) olabilir, ayrıca üç aylık progesteron iğneleri de bulunur. Ağızdan siklik kullanılan ilaçlar hariç diğerleri adeti düzeltmezler ancak karşılanmamış östrojenin yol açacağı endometrial hiperplaziler ve endometrium kanserine karşı koruyucu etkileri vardır. Bu da pcos un uzun dönem risklerine karşı koruyucudur.

Tüylenme ve pcos: Asıl sorunu tüylenme olan kadınlarda uygulanacak tedavi yeni tüylerin oluşmasının önlenmesine yönelik tedavidir. Bunun için sıklıkla spironolakton kullanılır, bu anti androjenik etki ettiği gibi düzenli kanamayı da sağlar. Ayrıca fazla kılları tedavi etmek için lazer gibi epilasyon yöntemleri vardır, sivilce tedavisi için cildiye hekiminden yardım almak ve ona uygun ilaçlar kullanmak gerekir.

Kilo ve pco: İnsülin rezistansını azaltmak için kullanılan metformin bazı kadınlarda oldukça etkilidir ve kilo vermeye yardımcıdır. Ayrıca diyet ve spor sıklıkla bu konuda da diğer ilaçlarla beraber etkilidir.